DUURZAAM DOOR NORMANDIE (2): LE HAVRE

Le havre, auguste perret, appartement témoin le havre, port du havre, muma le havre, monet, manet, eugene boudin, architect Oscar Niemeyer, Bassin du Commerce, Saint-Joseph du Havre, Marguerite Huré, Raoul Dufy, Catène de Containers van Vincent Ganivet, Erwin Wurm, normandië, seinemonding, La Porte Océane,

Mooie dingen waarderen vraagt soms tijd. Zoals de binnenstad van Le Havre, die Auguste Perret van scratch optrok nadat het door de geallieerden in 1944 werd platgebombardeerd. 'Stalingrad aan zee' volgens de ene, een meesterwerk volgens de andere. In 2005 kwam de kentering toen Unesco het opus magnum van de 'betonpoëet' op de Werelderfgoedlijst zette. Sindsdien lopen zelfs les Havrais weer met opgeheven hoofd door hun eigen stad. En daar hebben ze alle reden toe.

Stadhuis Le Havre.

Van Belarmato tot Perret. Wanneer we met de trein vanuit Rouen in Le Havre aankomen, kan het contrast nauwelijks groter: geen smalle straatjes met vakwerkhuizen meer, maar een raster van brede, parallelle straten met een strakke eenvormigheid van betonblokken. Le Havre is een open stad die meteen ontspannen aanvoelt. Het gevoel voor ruimte dat gecreëerd werd uit zich vooral in brede lanen zoals Avenue Foch, waarvoor de Champs-Élysées model stond. De laan overtreft z'n Parijse voorbeeld bijna in grootte. Toch was het ooit anders. Van de stad die halfweg de 16e eeuw werd aangelegd door de Italiaanse architect Belarmato, blijft nauwelijks iets over.

Le Havre vanuit de stadhuistoren.

Want op 5 en 6 september 1944 werd Le Havre letterlijk platgegooid door geallieerde bombardementen. Terwijl Parijs al bevrijd was, treffen vele duizenden bommen de stad. Meer dan 150ha worden met de grond gelijk gemaakt, 2000 burgers laten het leven en 40.000 Havrais zijn dakloos. Van de statige belle-epoquevilla's rond de stad bleef slechts een handvol overeind. In 1946 start de grote heropbouw. De supervisie ervan komt in handen van de in Elsene geboren architect Auguste Perret, visionair en dé pionier van gewapende betonbouw.

"Terwijl Parijs al bevrijd was, maakten duizenden bommen de stad Le Havre in één klap met de grond gelijk."

Le Havre vanuit de toren van het stadhuis.

Stalingrad aan zee. We staan bij het stadhuis dat als een titaan overal bovenuit torent. Het 92m lange horizontale deel wordt gesteund door 16 conische zuilen, het verticale deel, een 72m hoge toren, beklimmen we via de trap naar de hoogste verdieping. (Er is een lift, maar wij kiezen voor het sportieve parcours). Het 360° panorama vanaf de 18e etage is spectaculair en geeft een overzichtelijke kijk op de symmetrie die de architect hanteerde. De stad strekt zich als een raster van parallelle straten en blokken voor ons uit. Perret en z'n team herbouwden Le Havre tussen 1945 en 1964. Behalve symmetrie was ook licht een van de peilers van het nieuwe Le Havre. Daarvoor zocht Perret inspiratie bij de impressionisten die, met Monet op kop, hier precies om dat uitzonderlijk mooie licht en bijzondere luchten kwamen schilderen.

Place Niemeyer, Le Havre.

Toch werd Perrets nieuwe stad niet meteen door iedereen gesmaakt, wat haar de bijnaam 'Stalingrad aan zee' opleverde. Maar het menselijke waarderingsvermogen heeft soms wat tijd nodig om het werk van genieën te erkennen. Zeven decennia later wordt het werk van Perret & Co zowat overal bewonderd. Iets wat ook Unesco niet ontging die de Haverse binnenstad in 2005 inschreef op de werelderfgoedlijst. Het triggerde ook de Havrais die vandaag erg trots zijn op hun stad. Perret zelf heeft z'n werk nooit in volle omvang gezien. De architect stierf in 1954, ruim voor al z'n plannen werden voltooid.

Le volcan, Place Niemeyer.

De ruimte die Perret creëerde vinden we terug op pleinen als het immense Place Niemeyer. Het Monument aux Morts, ter nagedachtenis van de gesneuvelden uit de Eerste Wereldoorlog, staat er als een opgestoken middenvinger naar de zware bombardementen van '44 die het als een van de weinige weerstond. Pal ertegenover zien we een van de meest opmerkelijke gebouwen van Le Havre: Le Volcan, de stadsbibliotheek slash stadstheater. Rondom deze witte 'vulkanen' die respectievelijk in 1982 en 2015 werden ontworpen door de Braziliaanse architect Oscar Niemeyer, ontstond een bruisend cultureel centrum.

Appartement Témoin Perret.

Ikea avant la lettre. Dat de woonunits van Perret hun tijd ver vooruit waren, zien we in het modelappartement (Appartement Témoin) in Rue de Paris. Elk appartement is exact 100m2 groot en heeft slechts één betonnen draagkolom waardoor de ruimte maximaal kan worden benut. De leefruimten zoals de living, bureau en (open) keuken kijken uit op de straatkant, de slaapruimtes op het binnenplein. Heel wat voor die tijd nieuwe snufjes deden er hun intrede. Voor de inrichting van de appartementen deed Perret beroep op gerenommeerde designers zoals Gabriel, Beaudoin en Gascoin. De multifunctionele meubels die ze ontwierpen mag je gerust als Ikea avant la lettre beschouwen. Het is seriewerk waarvan vintage liefhebbers gegarandeerd gaan watertanden.

"De multifunctionele meubels die Perret liet ontwerpen mag je gerust als Ikea avant la lettre beschouwen."

Eglise Saint-Joseph du Havre.

Saint-Joseph du Havre, een meesterwerk. Een kerk als een enorme vuurtoren, een ode aan de Havrais die in de Britse bombardementen bleven, is het stadsicoon bij uitstek. Met Saint-Joseph du Havre leverde Perret een meesterwerk af dat met 107m de hele stad domineert. Bijna 7 jaar lang (1951 - 1957) werd er gewerkt aan deze kerk, waarvoor Perret maar liefst 50.000 ton beton en meer dan 7.000 ton staal gebruikte. Het sobere interieur was een bewuste keuze. Zo zien we er geen beelden en staat het altaar centraal. Maar de kleuren en de symmetrie maken er een kunstwerk van. De glasramen, het werk van Marguerite Huré, zorgen bovendien voor spectaculair kleurrijke lichtinvallen. 's Avonds wanneer ze verlicht is, is de kerk op z'n mooist.

"Met Saint-Joseph du Havre leverde Perret een meesterwerk af dat met 107m de hele stad domineert."

Jardin Japonnais.

Groene eilanden. Perret mag dan een hekel hebben gehad aan bomen - ze stonden niet in zijn oorspronkelijke plannen, maar werden later door de stad aangeplant - toch is er aan groen geen gebrek in Le Havre. In Quartier Breton, een van de weinige plekken die nog in z'n vooroorlogse staat is gebleven, bezoeken we de Japanse tuin die in 1992 werd aangelegd na de verbroedering van de havens van Le Havre en Osaka. Het is een kleine oase van rust waarvan de centrale vijver met z'n vele Japanse koïs symbool staat voor de Stille en Atlantische Oceaan.

Les Jardins Suspendus.

Van een heel andere (grootte-) orde zijn de Jardins Suspendus (Hangende Tuinen), een immense botanische tuin die in 2008 werd aangelegd in het 19e eeuwse fort van Sainte Adresse. De tuinen omvatten planten uit alle werelddelen. In een van de serres worden koffieplanten in de spotlight gezet, want Le Havre was lang een belangrijk knooppunt voor de aanvoer van koffie in Europa. Mooi meegenomen is dat je van hieruit een adembenemend uitzicht hebt op de zee, de stad en de haven.

Le bout du Monde: met stip de mooiste strandbistro/café van Le Havre.

Sainte-Adresse was tijdens WO I vier jaar lang de administratieve hoofdstad van België. Voor 'Nice Havrais', het gebouw waar de regering in ballingschap verbleef, wappert een Belgische vlag. Wat verder staat een standbeeld van Koning Albert I. We zien er een authentieke Belgische postbus die nog steeds dienst doet. Bij het strand van Sainte-Adresse lunchen we Le Bout du Monde, de mooiste strandbistro/café van Le Havre. Onder een stralende zomerzon en mét een fenomenaal zicht op de zee genieten we er van een heerlijke zeevruchtenschotel die we doorspoelen met een frisse witte wijn. Een uithoekje om te onthouden!

Eugène Boudin portretteerde een tijdlang de rijke bourgeoisie op de Haverse stranden (collectie MuMa).

Een openluchtmuseum. Een museum waarachter de schoorstenen van een thermo-elektrische centrale oprijzen, door de Havrais ludiek omgedoopt tot Venus en Mars. Het MuMa (Musée d'art moderne André Malraux) is een van dé bezienswaardigheden van de stad en blinkt net als Le Havre zelf uit in transparantie. Na het Musée d'Orsay in Parijs bezit het MuMa de grootste collectie impressionistische kunst van Frankrijk. Schilders als Pissaro, Marquet, Dufy, de in Honfleur geboren Boudin en last but not least Claude Monet.

Eugene Delacroix, MuMa Le Havre.

In het MuMa bezoeken we een expositie van de in Le Havre geboren Raoul Dufy, die niet alleen een overzicht biedt van de evoluties in zijn stijl, maar ook van de stad zelf. In de Monet collectie zien we enkele unieke werken zoals z'n Nymphéas en Parlement de Londres. Ook Eugène Boudin, die een tijdlang aan de kost kwam door de rijke bourgeoisie op het strand te portretteren, is er ruim vertegenwoordigd.

Un Ete au Havre: Catène de Containers van Vincent Ganivet.

Ook in de straten van Le Havre kunnen we volop van kunst genieten. Het succes van het in 2017 gelanceerde 'Un Éte au Havre' n.a.v. het 500 jarige bestaan van de stad werkte zo aanstekelijk dat het elk jaar weer wordt overgedaan. Vele werken blijven permanent en er komen er steeds nieuwe bij. Blikvangers zijn o.a. het kleurrijke Catène de Containers van Vincent Ganivet bij de havenmond en Narrow House van Erwin Wurm op Avenue Foch. Langzaam maar zeker wordt Le Havre een modern openluchtmuseum met intrigerende kunstwerken.

"Na Musée d'Orsay in Parijs heeft het MuMa de grootste collectie impressionistische kunst van heel Frankrijk."

Le Havre heeft de tweede grootste haven van Frankrijk.

Een bedrijvige badstad. In de jachthaven Le Havre gaan we aan boord van 'La Ville du Havre', een boot waarmee we de op één na (na Marseille) grootste haven van Frankrijk gaan verkennen. Bij de havenmond passeren we een reusachtig containerschip dat op enkele meters aan ons voorbij vaart. Even voelen we ons David naast Goliath. Cruiseschepen, olietankers en vooral gigantische containerschepen varen er voortdurend af en aan. Le Havre was ook lang een ankerplaats voor de trans-Atlantische oversteek vanuit Frankrijk, wat haar de bijnaam La Porte Océane opleverde. We varen langs terminals met olie- en gastanks en zien opvallend veel containerschepen. Ieder jaar worden in Le Havre meer dan 3 miljoen containers verwerkt, waarmee ze de grootste containerhaven van Frankrijk is.

Le Havre heeft meer dan 2km stranden.

Vanop de boot zien we hoe de haven en de nabijheid van de zee een mooie symbiose vormt met de betonnen architectuur van Perret. Maar het zijn vooral de prachtige luchten die ons opvallen, luchten die de Impressionisten naar hier lokten en die zelfs de haven iets kunstzinnigs geven. Na het havenbezoek zakken we onderuit met een drankje in een van de vele strandbars. Een hele gezellige, waar je ook lekker kan eten, is Au bout du Monde. Het uitzicht op de zee en de stad is hier het mooist. Met meer dan 2km stranden is Le Havre een perfecte strandbestemming: zwemmen, stand-up paddle, kanovaren, skimboard, kajakken, funboat en beach volleybal zijn de meest populaire activiteiten. De combinatie van de zee, het strand, Perrets architectuur en een flinke brok cultuur maken van Le Havre een veelzijdige bestemming. Met Etretat, Honfleur, Trouville en Dauville in de buurt is de stad een mooie uitvalsbasis voor het ontdekken van deze uithoek in Normandië.

"Niet alleen de haven, maar ook de nabijheid van de zee creëert een unieke symbiose met de betonnen architectuur van Perret."

LE HAVRE PRAKTISCH:

Info: www.lehavretourisme.com & nl.normandie-tourisme.fr

OVERNACHTEN: Wij sliepen in Le Vent d'Ouest, een gezellig viersterrenhotel met spa in de schaduw van Eglise Saint-Joseph, op wandelafstand van het strand. Gezellige lobby, bar, ontbijtruimte en kamers met Britse charme, antieke meubels en veel marine relics. Lekker ontbijtbuffet. Info en reservaties: ventdouest.fr

VERVOER: Met de auto: Afstand Brussel - Le Havre +/- 405km met een reistijd van ongeveer 4 uur zonder tussenstops. Met de trein: Vanuit Brussel-Zuid naar Le Havre. Reistijd +/- 5u met overstap in Parijs (Paris Nord - Saint-Lazare). Info & reservaties: be.oui.sncf

ETEN & DRINKEN: Topadresje in Le Havre is Restaurant Les Enfants Sages in een oude woning van een schooldirecteur. Romantische setting met prachtig tuinterras. Dit eco-vriendelijk restaurant serveert lekkere gerechten met dagverse, locale ingrediënten. Groenten en kruiden vooral uit eigen moestuin. De specialiteiten van de chef zijn o.a. oeuf cocotte fermier en makreel met mosterdroomsaus. Uitgebreide theekaart.

In Rue Victor Hugo selecteerde W-Winebar 40 wijnen uit vooral Frankrijk maar ook de rest van de wereld, die hun klanten per glas kunnen degusteren. Gezellig en trendy interieur annex terras. Behalve wijnen kan je er ook genieten van Normandische specialiteiten zoals o.a. exclusieve calvados.

TIPS:

UN ÉTÉ AU HAVRE: Dit kunstenfestival werd in 2017 voor het eerst georganiseerd naar aanleiding van het 500 jarige bestaan van Le Havre. Dit jaar (2020) is het al de vierde editie. Wat valt er zoal te beleven? Kunstinstallaties (gratis) te bezichtigen in heel de stad (plan en programma kan je vinden bij o.a. de toeristische dienst en in de Haverse hotels), muziekfestivals, exposities in de musea, workshops etc. Sommige expo's zijn betalend (bv. MuMa), andere gratis (bv. Hotel Dubacage), nog andere zijn de eerste zaterdag van de maand gratis toegankelijk (bv. Appartement Témoin). Er zijn ook voordelige combi tickets te koop. Meer info bij de toeristische dienst en website : Un Été au Havre

ETRETAT: Combineer een citytrip in Le Havre met een daguitstap naar Etretat. Zeker doen: de beroemde kliffen die o.a. door Claude Monet op doek werden gezet en een bezoek aan de onwaarschijnlijk mooie Jardins d'Etretat. (Lees ook ons reisartikel over Etretat).

PROMENADE EN BATEAU: Heel ontspannend en een perfect moment om prachtige foto's te nemen is de boottocht van Le Havre naar Etretat. Dagelijks afvaarten in de maanden juni, juli & augustus. Óf verken de haven van Le Havre per boot of steek de Seinemonding over voor een daguitstap naar Dauville/Trouville. Meer info: www.lehavretourisme.com/nl

MEER NORMANDIË OP DE BLOG: