ROADTRIP ZUID-TUNESIË (1) : VAN DE OASE VAN TOZEUR NAAR DE SAHARA

Het Tunesië, ver weg van de toeristische stranden, is een ideale bestemming voor een avontuurlijke roadtrip. Het is een land vol fascinerende landschappen, oases met duizenden dadelpalmen en eeuwenoude ksour. In het eerste deel van onze roadtrip rijden we van Tozeur naar Douz. We maken kennis met de rijke Berbercultuur en verzeilen in de Sahara waar we worden ondergedompeld in het boeiende nomadenbestaan.

Hotel Ksar Rouge, Tozeur.

Flirten met de Sahara. Het is al vrij laat op de avond wanneer we met de wagen in ons hotel Kzar Rouge in Tozeur aankomen. Aan de weg vanuit Tunis leek geen eind te komen. Ondanks het late uur serveert het hotelrestaurant nog graag een uitgebreide maaltijd. Vanop het balkon van onze kamer kijken we uit op een donkere leegte. Het is snikheet, de airco sputtert tegen. 's Ochtends kijken we vanaf hetzelfde balkon uit op een massa dadelpalmen. Vierhonderdduizend om precies te zijn. Tozeur gelegen tussen het Atlasgebergte en de Sahara is een bedrijvige oasestad waarvan dadels het handelsmerk zijn.

De 14e eeuwse medina Tozeur.

Na een straf ontbijt en al even straffe koffie trekken we naar de 14^de eeuwse medina van dit woestijnstadje. Het is de beste plek om de rust te vinden die elders in de stad wat zoek is. De zon speelt er vrolijk met de schaduwen tussen de zandkleurige huizen met unieke reliëfversieringen. Elke antieke houten deur vertelt een verhaal. Er is slechts één souvenirshop met op het dak het leukste terras van de stad, Café Berbère, waar we lekkere Turkse koffie drinken die hier sinds de 15^de eeuw niet meer weg te denken is. De eigenaar is een rasechte Berber die het moderne leven met beide handen heeft omhelsd en net Instagram heeft ontdekt.

Café Berbère, Tozeur (b) - Belvédère van Abou el Kacem Chebbi (o).

Wat verder in de medina zit een goedlachse man voor zijn kleine tapijtwinkeltje te borduren. Het tapijt in kwestie is een erfstuk en circuleert al generaties lang in dezelfde familie. Er is een huwelijk op komst en hij moet er een stukje bij borduren, het vervolg van een lang familieverhaal. Ons bezoek aan Tozeur ronden we af bij de Mount Rushmore van Tunesië: het Belvédère van Abou el Kacem Chebbi. Het is een naam die ons volledig onbekend is, maar het blijkt een beroemde, in Tozeur geboren dichter te zijn. Zijn hoofd werd drie keer gebeiteld in een rots die de halve stad, zandduinen en duizenden dadelpalmen overziet. Eén ding is duidelijk: hier flirten we met de Sahara.

"In de medina van Tozeur vertelt elke antieke houten deur een verhaal."

Zoutmeer Chot el-Gharsa.

Kikkers in de woestijn. Opgepast overstekende dromedarissen! Het bord ligt nog maar net achter ons of een kleine kudde verspert de weg. Het respect voor dromedarissen bij de Berbers is groot. Ooit was het voor hen de enige manier om zich door de woestijn te verplaatsen. Dromedarissen kunnen tot 500 kilo dragen, lopen als het moet 40km per uur en kunnen weken zonder eten en drinken. We rijden dwars door het zoutmeer van el-Gharsa naar de bergoase van Chebika, bij de Algerijnse grens.

De bergoase Chebika is een van de mooiste van Tunesië.

Chebika was ooit een Romeinse nederzetting. In de middeleeuwen namen Berbers er hun intrek, die er leefden tot de grote stortvloed van 1969, die half het dorp vernielde. Meer dan 400 mensen lieten er het leven. Chebika kreeg de bijnaam Qasr el-Shams, Arabisch voor 'Paleis in de Zon'. Samen met de oases van Tamerza en Midès wordt ze tot de mooiste van Tunesië gerekend. Het is een spookdorp in een bar landschap, waar groen de laatste kleur is die we verwachten. Het lijkt op een filmdecor, een magisch universum waar grillige bergen de oase omhelzen. Onder een brandende zon maken we een hike door het charmante verlaten dorp dat naar een kloof leidt waar we in de schaduw van palmbomen wat verkoeling vinden. Een riviertje voert ons naar een waterval met een bassin van waaruit een handvol kikkers ons onverschrokken aanstaren. Kikkers in de woestijn, het is weer eens wat anders.

"Chebika lijkt op een filmdecor, een magisch universum waar grillige bergen de oase omhelzen."

George Lucas was here: Mos Espa.

Star Wars. Ong Jmel, Arabisch voor kamelennek, bereiken we kort voor zonsondergang. In de schaduw van deze versteende rotsformatie tussen de zandduinen, vinden we Mos Espa. De plek had een perfecte oude Berbervestiging kunnen zijn, was ze niet ontsproten uit de geest van Georges Lucas. De Star Wars bedenker vond er de ideale spot voor zijn woestijnstad uit de eerste Star Warsfilm, The Phantom Menace. Het is de eerste, maar lang niet de laatste Star Warsset die we op onze trip zullen tegenkomen.

Ong Jmel, een voorsmaakje op de Sahara.

Ook scenes uit het romantische drama The English Patient werden hier opgenomen. Filmisch is de plek alleszins, maar laaghangende wolken dreigen onze verhoopte zonsondergang te verstoren. Gelukkig leveren zonnestralen die door grijze wolken priemen, tegen de rode horizon, nog spectaculaire beelden op. Leuk aan Mos Espa is dat de site niet commercieel wordt uitgebaat. De keerzijde van het verhaal is dan weer dat ze wat aan haar lot wordt overgelaten.

"Mos Espa had een perfecte oude Berbervestiging kunnen zijn, was ze niet ontsproten uit de geest van Georges Lucas."

Chott el-Djerid, het grootste zoutmeer van Afrika.

De Poort van de Sahara. De enige manier om vanuit Ong Jmel naar Douz te rijden, is dwars door het grootste zoutmeer van Afrika, het 5000 km2 grote Chott el-Djerid. Links kijken we uit op de bergen van Parc National de Dghoumès, rechts op een oneindige vlakte waarin luchtspiegelingen elkaar snel opvolgen. Het heeft veel weg van een buitenaards landschap. Een geknipte locatie dus voor (alweer) George Lucas die het gebruikte voor z'n eerste Star Warsfilm. Halfweg ontmoeten we Mohammed, een berber die spontaan zijn gouden tanden bloot lacht. In zijn kraampje naast de weg verkoopt hij dadels en souvenirs gemaakt door berbervrouwen. ‘Cette chaleur creuse un trou dans la tête d’un oiseau,’ lacht de oude man, een Tunesisch gezegde dat de nagel op de kop slaat, want het is bloedheet. Een uurtje later bereiken we Douz, alias de poort van de Sahara.

Een gezellige drukte op de markt van Douz.

Douz staat vooral bekend om z'n jaarlijkse Saharafestival, een vierdaags evenement met o.a. muziek, poëzie, dans en paardenrennen. In het wat oubollige, maar educatieve Saharamuseum komen de woestijncultuur en nomadentradities voor onze ogen tot leven. Een rasechte Berber vertelt er ons alles over het woestijnleven: huwelijken en begrafenissen die soms dagen duren, de Berbertaal en de symbolen van de stammen die vrouwen in hun gezicht kregen getatoeëerd.

Douz.

Deze traditie werd in 1963 verboden, maar omdat tradities nu eenmaal hardnekkig zijn, brengen jonge meisjes die tattoes tegenwoordig met henna aan. Nog in Douz struinen we door de kleine medina waar lokale ambachtslui weggedoken in de luwte van hun mini ateliers aan het werk zijn. Er worden vooral lederwaren aan de man gebracht. Op het enige terras in de medina, onder een verbleekte parasol vinden wij verkoeling met frisdrank dat er in blik wordt geserveerd. We worden er opgepikt door Fathi, een Berber pur sang, die ons in z'n oude Toyota 4x4 meeneemt naar zijn vertrouwde habitat: de Sahara.

"In Chott el-Djerid, het grootste zoutmeer van Afrika, wisselen luchtspiegelingen elkaar razendsnel op."

Café du Parc: welkom in de Sahara.

In het oog van de (zand-) storm. Een afspanning genaamd Café du Parc is wel het laatste wat we in de Sahara verwachten. En toch. Op de plek waar de grindweg overloopt in de eindeloze zandzee van de Sahara staat een wat onhandig gebouwde leemen barak met houten bankjes met de ietwat vreemd gekozen naam Café du Parc. Fathi parkeert z'n oude Toyota voor het terras. 'Het is de laatste plek waar we nog iets kunnen drinken en de benen kunnen strekken. Daarna rijden we twee uur non-stop door het rulle woestijnzand,' zegt hij. Op het terras genieten we van koffie die verrassend lekker is. Aan de horizon duiken plots donkere wolken op en het begint te druppelen.

De Sahara, 's morgens vroeg op z'n mooist.

Zelden zagen we zand zo vaak verkleuren als hier: van vaalwit naar oker en na wat regen zelfs roestrood. Fathi waarschuwt ons voor een aankomende zandstorm en geeft ons ieder een tulband. Net op tijd, want een enorme gele wolk komt aanstormen. We hebben nog zandstormen meegemaakt, maar deze heeft een enorme kracht. Terwijl iedereen de barak induikt, blijven wij in het oog van de zandstorm staan. Het is beangstigend en fascinerend tegelijk, elke bestaande vorm lijkt te verdwijnen. Fathi voelde de storm al lang op voorhand aan. Hij werd in de Sahara geboren, slaapt er vaak in open lucht en kent de woestijn als zijn broekzak. Zijn levenswijsheid is indrukwekkend. ‘Er zijn nog veel semi-nomaden zoals ik’, zegt hij. ‘Want als de woestijn je te pakken heeft, laat hij je nooit meer los.’

"In het oog van een zandstorm lijkt elke bestaande vorm te verdwijnen, het is beangstigend en fascinerend tegelijk."

Camp Mars, een echte nomadenbeleving.

Camp Mars. Het beroemde Saharafestival in Douz hebben we gemist, maar in Camp Mars komt de cultuur en de boeiende wereld van de nomaden pas écht tot leven. Onze Berbertent is net zoals het kamp zelf basic, maar wel met alle essentiële comfort. Het ligt in de schaduw van een soort tafelberg die tijdens de zonsondergang warm oranje kleurt. Dit Saharakamp pakt alles zo authentiek mogelijk aan. Zo helpen we mee Berberbrood maken. We kneden deeg tot een platte schijf die wordt toegedekt met de hete as van een net gedoofd vuur onder het zand. Na een kwartiertje kloppen we het zand eraf en klaar.

Tradintioneel Berberbrood bakken in Camp Mars.

's Avonds zitten we met Fathi rond het kampvuur. De heldere sterrenhemel zorgt voor spektakel, maar het is vooral de stilte die indruk maakt. We begrijpen zijn fascinatie voor de Sahara helemaal. ‘De roep naar de woestijn wordt weer groter’, zegt hij. ‘Nu het leven steeds hectischer wordt hebben mensen nood aan ruimte. En plaats is er, want Tunesië heeft zomaar even 40.000 km2 zandwoestijn. 'En de magie van het licht krijg je er gratis bij’, lacht hij. Bij zonsopgang trekken we de Sahara in met dromedarissen. De woestijn is ’s morgens vroeg op z’n mooist, de duinen, nog onaangetast door enig menselijke tussenkomst, lijken op een oneindige oranje golvende zee, het zand op verfijnd kantwerk. Wanneer onze dromedaris versnelt, beseffen we waarom dit dier het schip van de woestijn wordt genoemd: we worden letterlijk een beetje zeeziek. (...wordt vervolgd...)

"'s Morgens vroeg is de Sahara op z'n mooist, een oneindige oranje golvende zee met zand als verfijnd kantwerk."

Deze reportage kwam tot stand i.s.m: www.discovertunisia.com

ROADTRIP TUNESIË PRAKTISCH:

Overnachten:

Tozeur: Wij kozen voor ons verblijf in Tozeur Hotel Ksar Rouge, ideaal gelegen voor een verkenning van het woestijnstadje en omstreken. Het hotel heeft een prachtige oriëntaalse architectuur, een ruim buitenzwembad, vriendelijk personeel en een uitstekende Tunesische keuken. De kamers met airco zijn comfortabel, maar eerder basic. Info: www.hotelksarrouge.tu

Sahara: Wij lieten ons onderdompelen in het nomadenbestaan in Camp Mars, een unieke ervaring middenin de woestijn. Je slaapt er in tenten (Standaard Sahara of Superieur Tembaïne), heel basic, maar met alle essientiële comfort. Het kamp beschikt over een goede keuken en organisteert diverse activiteiten. Info: www.camp-mars.com

Taal: in alle steden en toeristische plekken wordt er Frans gesproken, wat samen met Arabisch de hoofdtaal is.

Munteenheid: In Tunesië betaal je met de Tunesische Dinar (TND) 1 euro = 3,35 TND. Je kan overal pinnen, behalve uiteraard in de Sahara en in afgelegen dorpjes.

Vervoer: Wij vlogen met Tunisair, dagelijks vluchten van Brussel naar Tunis en terug. Info en boekingen: www.tunisair.com

Beste reistijd: van maart tot en met november. Warmste maanden: van mei tot september (soms tot 40°+). De zomer is de drukste periode, de lente en herfst zijn veel rustiger en minder heet. In de winter kan het vrij grijs en kil zijn in het noorden. In de Sahara is de t° dan veel aanvaardbaarder, maar zijn de nachten erg koud.