ROUTE DE L'ABSINTHE (2): PONTARLIER, DE HOOFDSTAD VAN DE ABSINT

Route de l'Absinthe Pontarlier, absint, absinthe,

Was Val de Travers de wieg van de Groene Fee, dan was Pontarlier ongetwijfeld haar residentie. In het tweede luik van de Route de l'Absinthe steken we vanuit Zwitserland de grens over naar deze Franse provinciestad, waar de absintproductie rond 1900 bijna letterlijk uit haar voegen barstte. En net als in Val de Travers combineren we ook in Pontarlier de geschiedenis van het mythische drankje met de waanzinnig mooie natuur van de Jura.

Porte Saint-Pierre, Pontarlier.

Een rivier vol absint. Musée de Pontarlier, dat werd ondergebracht in een van de oudste gebouwen van de stad, is alleen al om z'n architectuur en art-nouveau glasloodramen een bezoek waard. De vaste collectie omvat zowel de geschiedenis van Pontarlier met o.a. archeologische vondsten, als kunstwerken, waaronder een vroeg zelfportret van de Franse schilder Gustave Courbet. Dat een hele verdieping gewijd is aan absint, is geen toeval. Want het museum vertelt het verhaal van een modale stad in de Jura, die uitgroeidde tot de wereldwijde hoofdstad van de absint. Het sluit perfect aan bij het Maison d'Absinthe in het Zwitserse Môtiers, dat we enkele dagen eerder nog bezochten.

Musée de Pontarlier.

Net zoals in Môtiers zien we er authentieke posters en andere memorabillia uit de Belle Epoque die absint als aperitief promoten. Pontarlier schopte het wereldwijd tot hoofdstad van de absint, een succesverhaal dat begint in 1805 toen de Zwitser Henri Louis Pernod, vooral om fiscale redenen, een absintdistillerie opstartte in Pontarlier. Twintig jaar later stonden er al vier distilleries in Pontarlier en rond 1900 zelfs 25, goed voor een volume van 66.000 liter per dag. Bijna de helft van de inwoners van Pontarlier werkten rechtstreeks of onrechtstreeks voor de stokerijen. In heel Frankrijk bedroeg de consumptie rond 1909 maar liefst 350.000 hectoliter per jaar. 'l'Heure verte' werd een wijdverbreid synoniem voor de aperitieftijd. Eén van de actoren die aan de basis lag van de populariteit van het drankje was het Franse leger. Tijdens de kolonisatie van Algerije kregen de Franse militairen absint te drinken als remedie tegen malaria en difterie. Bij hun terugkeer introduceerden ze het drankje zowat overal in Frankrijk. De rest is geschiedenis.

Musée de Pontarlier.

Tot slot horen we in het museum nog een leuke anecdote. Ooit al eens gehoord van een rivier waar rijkelijk absint doorstroomt? Dit is exact wat gebeurde op 11 augustus 1901 toen de stokerij Pernod Fils na een blikseminslag in lichterlaaie stond. Om te voorkomen dat de vaten met absint (met een alcoholpercentage van 40 a 75°) explodeerden, werden ze allemaal in de aanpalende Doubs gekieperd. Daarop werd de rivier urenlang één gigantisch absintreservoir. Inwoners van Pontarlier, met de militairen van Château du Joux op kop, gingen letterlijk emmers kant en klare absint uit de Doubs scheppen. Er werd zelfs uitgelaten gezwommen in het drankje. Hoewel de brand een financiële aderlating voor Pernod Fils was, had het voorval nog een positieve nasleep. Want de techniek van het kleuren in de hydrologie, waarmee de loop van het water kan worden gevolgd, hebben we aan dit drama te danken, dat voor anderen dan weer een bijzonder vrolijke namiddag werd.

"Rond 1900 stonden er 25 absintstokerijen in Pontarlier, goed voor een volume van 66.000 liter per dag."

Distillerie Les Fils d'Emile Pernot, Pontarlier.

Absint (zonder absint). In La Cluse-et-Mijoux, in de schaduw van het gelijknamige kasteel, bezoeken we Distillerie Les Fils d'Emile Pernot, een familiebedrijf, niet te verwarren met Pernod Fils. Samen met Distillerie Guy is het de enige grote stokerij in Pontarlier die na het absintverbod uit 1915 overeind bleef. Emile Pernot vestigde zich in 1890 in Pontarlier, 25 jaar voor het verbod van kracht werd en wist, net als Distillerie Guy, te overleven door likeuren te maken op basis van o.a. dennensap, gentiaan en genepi. Net als z'n rechtstreekse concurrent bracht ook Emile Pernot een 'absint zonder absint' op de markt, Pontarlier Anis, of kortweg pastis.

Absint Les Fils d'Emile Pernot.

Wat ons meteen opvalt zijn de meer dan 100 jaar oude koperen stookketels van Pernot. Ze werden speciaal voor de distillatie van absint ontworpen door het legendarische Maison Egrot uit Parijs. Toen absint in 1999 in Frankrijk weer legaal werd, haalde Pernot samen met de familierecepten z'n oude ketels van onder het stof. Vandaag produceert de stokerij een 14 tal soorten absint die we één voor één kunnen proeven. We leren het absintritueel met het lepeltje en de suiker, hoewel kenners het drankje liefst ongezoet drinken. Eén ding staat vast: bij Pernot wordt absint van de beste kwaliteit gestookt.

"Toen absint in 1999 in Frankrijk weer legaal werd, haalde Pernot samen met de familierecepten z'n oude ketels van onder het stof."

Château du Joux, La Cluse et Joux.

Nature calls. Pontarlier is een rasechte bergstad. Gelegen op 837m hoogte is ze zelfs de tweede hoogst gelegen stad van Frankrijk. Alleen Brionçon doet het beter. In de winter is het een bijzonder geliefde wintersportbestemming, in de zomer een geweldige plek om spectaculaire natuurwandelingen te maken. Net zoals in Val-de-Travers, combineren we in Pontarlier absint met natuur. En die is er in overvloed. In het nabijgelegen La Cluse-et-Mijoux klimmen we naar Château du Joux waar we op 950m hoogte op een magistraal panorama op de omliggende Jura worden getrakteerd. Het kasteel werd gebouwd in de 11e eeuw en breidde in de loop der eeuwen steeds verder uit, tot de legendarische fortenbouwer Vauban er in 1690 een immens bastion met kazematten van maakte.

Larmont.

Meer forten zien we tijdens onze hike op de Larmontberg: Fort Mahler, met een spectaculair uitzicht op de omgeving, en het wat in het groen verstoken Fort du Larmont. Samen met Chateau du Joux dienden ze ooit voor de verdediging van de Franse Jura, vandaag zijn het interessante bezienswaardigheden. Van de rust die op de Larmontberg heerst worden we helemaal zen. Af en toe kruisen koeien op een talmend tempo ons pad. Hun rinkelende bellen zijn het enige wat de stilte breekt. Onze hike leidt naar Le Grand Taureau, met 1323m het hoogste punt van Pontarlier, op de grens met Zwitserland. Van het 360° panorama op de overdadig groene Jura worden we zowat sprakeloos. Het is een van de mooiste plekken rond Pontarlier. Bij helder weer kan je van hieruit zelfs de hoogste bergen van de Bernse Alpen zien.

"Af en toe kruisen koeien op een talmend tempo ons pad. Hun rinkelende bellen zijn het enige wat de stilte breekt."

Anne-Sophie en Arnaud - Distillerie Bourgeois.

Absinthe Bourgeois. Behalve de twee grote distilleerderijen, zijn er vandaag rond Pontarlier nog een drietal kleine producenten actief. Als er één ding is waar wij van houden, dan zijn het juist die producenten die met hart en ziel achter hun producten staan. In het landelijke Arçon, op een vijftal kilometer van Pontarlier, bezoeken we Distillerie Bourgeois dat gerund wordt door Anne-Sophie en Arnaud Bourgeois. Sinds 2014 stookt dit sympathieke koppel bio-absints op basis van recepten die van generatie op generatie werden doorgegeven. 'Want laten we eerlijk zijn, het is dankzij de knowhow van illegale stokers dat een mooi streekproduct bewaard is gebleven,' lacht Arnaud.

Absint Bourgeois.

Rond hun hoeve in deze stille uithoek van de Franse Jura kweken Arnaud en Anne-Sophie zowat alle planten waarmee ze hun absint maken, allemaal biologisch. 'De zorg voor de planten is ontzettend belangrijk,' zegt Arnaud: 'Het moment van de oogst, het drogen, de dosering...' Vandaag maakt het koppel 4 super lekkere bio absints (La Blanche, La Verte, La fine en La Saugette), met een alcoholpercentage variërend van 53 tot 72%. Behalve absint brachten ze nog 'Le Cailleux, Pastis de Jura' op de markt, een pastis die we tot de betere rekenen die we als fervente liefhebbers al geproefd hebben. Hun absint viel al meermaals in de prijzen en won intussen goud in Lyon en Parijs. Wie op zoek is naar een lekkere absint die met liefde en vakmanschap is gemaakt, is bij de Bourgeois' aan het juiste adres.

"Wie op zoek is naar een lekkere absint die met liefde en vakmanschap is gemaakt, is bij de Bourgeois' aan het juiste adres."

Ornans.

In de voetsporen van Courbet. De 35km lange weg van Pontarlier naar Ornans, dwars door het Jurawoud, verveelt geen seconde. Midden in dit weelderige groene decor ligt Ornans, een dorpje dat doormidden wordt gekliefd door de Loue rivier. Vanwaar je het dorp ook bekijkt, het lijkt net een schilderijtje. En dat is ook. Want de beroemde Franse schilder Gustave Courbet, zette Ornans meermaals op doek. Hij werd hier in 1819 geboren en het was ongetwijfeld de charme van Ornans die de jonge Courbet inspireerde om te gaan schilderen. Hoewel we in Ornans een stuk zijn afgeweken van onze Route de l'Absinthe, vinden we ook hier stof voor ons absintverhaal, nl. Courbet zelf, want hij hield af en toe, zacht uitgedrukt, van een stevig glas absint.

Ornans.

Voor de wat timide schilder was absint een manier om te socialiseren en zijn zorgen te vergeten. Later, tijdens zijn ballingschap in Zwitserland, gaf hij ook gul toe dat hij aan alcohol verslaafd was. Courbets passie voor absint en zijn talent bracht Distillerie Guy de Pontarlier op het idee om een absint te produceren als eerbetoon aan het genie uit Ornans. De beperkte oplage werd tot 'l'Origine du Monde' gedoopt, naar het beroemde schilderij van Courbet dat in het Parijse Musée d'Orsay hangt. Hoewel Ornans eerder klein uitvalt, slenteren we al gauw enkele uren langs de kleurrijke huizen die de Loue afboorden. Chillen op een van de terrasjes langs het water is een must, net als een bezoek aan Musée Courbet. De collectie omvat zo'n 400 schilderijen, waaronder een zestigtal van Courbet zelf. Ook het atelier dat de schilder tot aan z'n ballingschap in Zwitserland gebruikte, is te bezichtigen.

"Het was ongetwijfeld de charme van Ornans die de jonge Courbet inspireerde om te gaan schilderen."

Lees ook: Route de l'Absinthe (1): Val-de-Travers, de wieg van de Groene Fee

PONTARLIER PRAKTISCH:

Les Montagnes de Jura: www.jura-tourism.com

Route de l'Absinthe: routedelabsinthe.org

ER NAAR TOE:

Met de auto: wij volgden de Route de l'Absinthe van Neuchatel naar Pontarlier, maar je kan het traject ook in omgekeerde volgorde doen. Pontarlier ligt op 581 km. van Brussel (+/- 6.30 u rijden), Neuchatel ligt 42 km. verder, zelfde reistijd. Met de trein: beide steden zijn - mits enkele overstappen - ook met de trein vanuit België bereikbaar, een optie voor wie de Route de l'Absinthe te voet wil afleggen en de auto wil thuislaten. Info: www.b-europe.com

OVERNACHTEN:

Hotel Saint-Pierre: Leuk familiehotel op Place Saint-Pierre in het centrum van Pontarlier. Geen grand chique, maar mooi ingerichte kamers, café met terras en verzorgd ontbijt. Mogelijkheid tot lunch in het restaurant, behalve op zondag. Kamers vanaf 75 euro/nacht. Info en reservaties: hotel-st-pierre-pontarlier.fr

ETEN & DRINKEN:

La Pinte Comtoise: Gezellige, kleine bistro in het centrum van Pontarlier dat gerund wordt door Marie-Jo en Marc Ficher. Behalve de klassieke Franse keuken serveert La Pinte Comtoise vooral specialiteiten uit de Jura zoals croûte aux morilles, lokale forel met Jurawijn, saucisse de Morteau, le suprème de pintade sauce savagnin en fondue au comté. Faire prijzen en vriendelijke bediening. Website: lapintecomtoise.fr

Les Papillions: met stip ons favoriete restaurant van Pontarlier, mooi gelegen op de Larmontberg. Vanop hun riante terras kan je genieten van een lunch of diner met een subliem uitzicht op de omliggende Jura. Je kan er kiezen tussen het restaurant 'Les Papillions' of hun bistro 'L'Auberge du Larmont'. In beide kan je ontzettend lekker eten (Franse keuken) aan betaalbare prijzen. De uiterst vriendelijke bediening is inbegrepen in de prijs. Website: www.restaurant-pontarlier.fr