ROUTE DE L'ABSINTHE (1): VAL-DE-TRAVERS, DE WIEG VAN DE GROENE FEE

absint, val de travers, zwitserland, la route de l'absinthe, jura, absintroute zwitserland

Val de Travers was eeuwenlang een handelsroute van Duitsland naar Bourgondië. In dit groene decor van sparrenbossen en robuuste kalkrotsen stond eind 18e eeuw de wieg van het wellicht meest controversiële drankje ooit: absint. Vandaag combineer je langs de Frans-Zwitserse 'Route de l'Absinthe' de mooiste landschappen van de Jura met de geheimen van het mythische drankje. In dit eerste deel trekken we naar Val de Travers, de wieg van de 'Groene Fee'.

La Route de l'Absinthe, een Zwitsers-Frans project.

De Groene Fee. Absint is ongetwijfeld het meest controversiële drankje ooit. Vanaf eind 18e eeuw maakte het opmars in Val de Travers, daarna in zowat alle Europese steden om tenslotte de hele wereld te veroveren. Bijgenaamd 'La Fée Verte' (Groene Fee) werd het het favoriete drankje van de hele Europese artistieke elite. Van Gogh, Verlaine, Toulouse-Lautrec, Manet en Baudelaire, om er een paar te noemen, waren bekende absintdrinkers. In 1905 werd absint in Zwitserland verboden, in 1910 in Frankrijk. Een eeuw later breekt de 'Groene Fee' uit haar boeien en begint ze aan een stevige comeback. Als fervente liefhebbers van het mythische drankje stond de 43km lange 'Route de l'Absinthe' al enkele jaren hoog op onze bucketlist: een grensoverschrijdend project dat ons door de turbulente geschiedenis van het drankje én de mooiste landschappen van de Jura voert.

"Bijgenaamd 'La Fée Verte' werd absint het favoriete drankje van de Europese artistieke elite."

Gorges de l'Areuse.

Gorges de l'Areuse. Val de Travers omvat de fusie van 9 gemeenten die een illuster verleden van uurwerkmakers, asfalt en absint delen. Er wordt officieel ook het beste Frans van heel Zwitserland gesproken. Vandaag blijft slechts een handvol horlogemakers over, de asfaltmijnen zijn nu een museum en absint is na een eeuw terug van nooit weggeweest. Op de Route de l'Absinthe combineren we de geschiedenis van de regio met mooie wandelingen door de ongerepte landschappen van de Zwitserse Jura. Onze trip trappen we af met een hike langs de Areuse, de rivier die op z'n 32km lange traject van Saint Sulpice naar het meer van Neuchâtel diep door het landschap klieft. We volgen het 11km lange wandeltraject van Noiraigue naar Boudry langs tunnels, de spectaculaire waterval van Verrière en smalle passerelles. De mooiste vinden we in de nauwe Gorges de l'Areuse. We steken de smalle kloof over langs Saut de Brot, een oud stenen bruggetje en een van de meest fotogenieke plekken van de Zwitserse Jura. Zelfs met een lage waterstand door de aanhoudende droogte, oogt het bijzonder spectaculair.

"Op de Route de l'Absinthe combineren we de geschiedenis van de regio met wandelingen door de mooie landschappen van de Jura."

Môtiers.

Maison de l'Absinthe. Dat het in 2014 geopende Maison de l'Absinthe in Môtiers is gevestigd, is geen toeval. Liefst 8 van 24 actieve absintstokerijen in Val de Travers vind je in dit charmante dorp. Over absint bestaan nog veel mythes en hoewel sommige er best mogen zijn, wordt er in het museum komaf gemaakt met een aantal pertinente onwaarheden. Zo is absint geen Franse, maar een Zwitserse uitvinding. Het was Marguerite Henriette Henriod uit Val de Travers die in 1795 de eerste absint stookte, al was het toen nog een remedie tegen o.a. spijsverteringsproblemen. Haar brouwsel werd ontzettend populair, zó populair zelfs dat de consumptie van wijn dramatisch afnam.

De machtige wijnlobby die ook al te lijden had onder de phylloxera plaag, begon allerlei demonische neveneffecten van absint de wereld in te sturen. Daarin werd ze vlot bijgetreden door de anti-alcohol liga, een clubje misantropen dat ook vandaag nog graag van zich laat horen. Zo zou je krankzinnig of blind worden door absint te drinken, je ging ervan hallucineren, je kreeg er zelfs tuberculose door, wat het ook zij, het leidde tot een gewisse dood. Iets wat aan de hand van dubieuze experimenten werd 'bewezen' door veelal kwakzalvers en zelfverklaarde specialisten ter zake. Koren op hun molen was het gezinsdrama dat zich in 1905 in het Zwitserse Commugny voltrok. Nadat hij thuis twee glazen absint had gedronken, vermoordde een arbeider zijn vrouw en twee kinderen.

Maison de l'Absinthe, Môtiers.

De wijnlobby en La Croix Bleue schreeuwden hun gelijk uit. Dat de man in de aanloop naar het drama op café 6 liter wijn door z'n strot had gegoten, was maar een te verwaarlozen detail. Hoedanook, de karaktermoord op de Groene Fee begon vruchten af te werpen. In 1910 werd absint bij wet in Zwitserland verboden. Maar in Val de Travers legden ze zich daar niet zomaar bij neer. Geschat wordt dat er tussen 1910 en 2005 in de regio zo'n 100 illegale stokers actief waren, goed voor minstens 35.000 liter absint per jaar. De meest legendarische was Berthe Zurbuchen, alias Malotte, uit Bayards. In haar keuken stookte ze de beste absint van Val de Travers en dat tot aan haar dood in 1969, ze was toen 88 jaar. Onder haar trouwe klanten bevonden zich niet alleen gewone stervelingen, maar ook kunstenaars en schrijvers en, jawel, magistraten, politiemensen en politici.

Blanc, bleu & vert, een heerlijk trio.

In het museum wordt uitgebreid gefocust op het kat- en muisspel tussen illegale stokers en de autoriteiten, met o.a. video's van getuigenissen. We zien er kleurrijke reclameposters uit de hoogdagen van absint, maar ook affiches van de tegenbeweging, zoals La Croix Bleue. Een origineel en soms ludiek geïllustreerd parcours toont ons hoe absint de wereld veroverde. Verder beschikt het museum nog over een aantal hedendaagse, aan absint gelieerde kunstwerken en enkele authentieke waterdispensers uit ver vervlogen tijden. In de tuin van het museum staan we tussen de planten die voor de productie van absint worden gebruikt, kleine absint en absintalsem op kop. Échte wetenschappers hebben intussen brandhout gemaakt van de laster van weleer. Want wat blijkt? Thujon, een organische verbinding die voorkomt in o.a. de twee absintplanten is inderdaad toxisch en kan hallucinaties opwekken, maar enkel in astronomische hoeveelheden. We sluiten ons bezoek af met een degustatie in de moderne bar van het museum, waar je zo'n 30 verschillende soorten absint kan drinken en het verschil kan proeven tussen een blanc, bleu en vert. Een heerlijk trio dat smaakt naar meer.

"Geschat wordt dat er in Val de Travers zo'n 100 illegale absintstokers actief waren, goed voor minstens 35.000 liter per jaar."

Self service in het woud: Fontaine à Louis, Môtiers.

De groene (woud-) fee. Absint drinken, het kan in Val de Travers tot onze verbazing ook gewoon in het woud. In Môtiers volgen we een stuk van de wandelroute door Gorges de la Poëta-Raisse. Na een korte klim staan we bij La Fontaine à Louis, een legendarische plek in het lokale absintverhaal. Want toen het nog verboden was, was het een publiek geheim dat je in de buurt van de fontein altijd wel ergens een fles absint kon vinden. Liefhebbers van de 'groene fee' kwamen er stiekem hun glas met een scheut absint vullen dat ze aanlengden met het frisse water uit de fontein. In een collectebus staken ze dan een vrijwillige bijdrage. Deze clandestiene 'self service' is nooit verdwenen. In een holte in een nabijgelegen boom vinden we effectief een fles absint en wat propere glazen. We vullen ze met koud water uit de fontein en een slok absint. en net als in de 'verboden jaren' staan we midden in het groen te genieten van een glas ooit zo controversiële absint.

"Net als in de 'verboden jaren' staan we midden in het groen te genieten van een glas ooit zo controversiële absint."

Philippe Martin, La Valote Martin.

Death in the afternoon. Op het moment van de legalisering waren er ruw geschat nog zo'n 80-tal clandestiene absintstokers in Val de Travers. Eén van hen was Francis Martin. We ontmoeten hem met zijn zoon Philippe in La Valote Martin, hun distilleerderij in het bucolische Boveresse. Francis stookte meer dan 30 jaar absint in de schaduw van de wet. De recepten kreeg hij van z'n oom, die zelf al een behoorlijke staat van dienst had. 'Wie betrapt werd op illegaal stoken, kon op een fikse boete rekenen. Die gingen in de jaren '80 van 700.000 tot 1.200.000 Chf en waren vreemd genoeg afhankelijk van de kwaliteit van de absint,' vertelt Francis.

La Valote Martin.

Toen absint terug gelegaliseerd werd verruilde Francis zijn snelkookpan voor een échte stookketel en ging bovengronds werken. Tot zoon Philippe in 2014 de fakkel overnam. Mét het bedrijf nam hij ook de beproefde familierecepten over en ging met succes experimenteren. Zo was hij de eerste Zwitser die een biologische absint maakte: Bioveresse. 'Een distilleerder is bovenal een natuurliefhebber,' aldus Philippe. Vandaag produceert La Valote Martin 14 soorten absint met klinkende namen als Esmeralda, Grenouillarde, Marylin en Nirvana, naar de gelijknamige rockband waarvan Philippe een fervent fan is. Daarnaast bracht hij ook nog Féetillante op de markt, een blend van absint en mousserende wijn, gebaseerd op Hemingway's lievelingscocktail 'Death in the Afternoon'.

Een authentieke 19e eeuwse droogloods in Boveresse.

Philippe kweekt zelf een vijftal planten die hij gebruikt in z'n absintrecepten. 'Voor het verbod was de hele vallei zowat beplant met kruiden om absint te maken,' zegt hij. 'De 4 basisplanten zijn steeds artemisia pontica, artemisia absinthium, venkel en groene anijs. Daarnaast kiest elke producent nog uit een reeks van een grofweg twintig kruiden om zijn absint te personaliseren.' We ronden ons bezoek af op de zolder van hun stokerij waar de absintplanten bij bossen hangen te drogen. 'In de hoogdagen werd er door plaatsgebrek zelfs gedroogd in de lokale kerk,' lacht Philippe. Nog in Boveresse stappen we af bij een authentiek 19e eeuws 'sechoir' (droogloods) die goed bewaard is gebleven. De omvang ervan geeft ons een idee van de gigantische hoeveelheid absint die ooit in Boversse gemaakt werd.

"Een absintdistilleerder is bovenal een natuurliefhebber."

Creux de Van.

Het Zwitsers Siberië. Op de rotsformatie Creux de Van worden we opgewacht door een 13 koppig comité waarvan er twee een indrukwekkend stel horens dragen. Het is een roedel wilde alpensteenbokken die we tot onze verbazing op enkele meters kunnen benaderen. Bij gebrek aan natuurlijke vijanden hebben deze acrobatische bergdieren hier het rijk voor zich alleen: een kilometer lange arena van krijtrotsen die miljoenen jaren geleden uitgesleten werd door gletsjers. Voor ons gaapt een duizelingwekkende diepte. Tussen de wolkensluiers door zien we in de verte het meer van Neuchâtel en de Bielersee liggen.

Creux de Van.

Helemaal mooi wordt het wanneer er zich plots een regenboog boven het dal spant. Bij dit spectaculaire natuurfenomeen ronden we het Zwitsers luik van de Route de l'Absinthe af. Op weg naar het Franse Pontarlier passeren we een enorm bord: 'Bienvenue. Vallée de la Brévine, Sibérie de la Suisse'. Even Google raadplegen, en wat blijkt? Op het hoogteplateau dat we doorkruisen is het gemiddeld 10°C kouder dan in de rest van het land. In januari 1987 schreef Brévine met -41,8°C zelfs het absolute koude record van Zwitserland op z'n naam.

"In januari 1987 schreef Brévine met -41,8°C het absolute koude record van Zwitserland op z'n naam."

Lees ook: Route de l' Absinthe(2): Pontarlier de hoofdstad van de absint.

VAL-DE-TRAVERS PRAKTISCH: