ONTDEK: 11 FOUNTAINS, EUROPA'S GROOTSTE BEELDENTUIN LIGT IN FRIESLAND

Met de klimaatopwarming verdampt ook de hoop op snel weer een nieuwe editie van de legendarische Elfstedentocht. Maar de Friezen zouden geen Friezen zijn zonder een mooi alternatief. De Elfstedentocht gaat vandaag niet meer over ijs, maar langs '11 Fountains', één voor elke stad. De rode draad: water, in alle denkbare vormen.

Leeuwarden: Love.

Wie herinnert zich de recentste Elfstedentocht nog? De laatste editie van deze legendarische schaatswedstrijd dateert intussen al van 1997. Het is dus al meer dan 20 jaar geleden dat er nog geschaatst werd op het 200km lange traject dat start en aankomt in Leeuwarden. De reden? Te warme winters. Want om deze heroïsche wedstrijd op natuurijs door te laten gaan, moet het minstens een week bikkelhard gevroren hebben. Door de klimaatopwarming groeit de vrees dat de Elfstedentocht nooit meer zal doorgaan.

Bolsward: De Vleermuis (foto: Erik & Petra Hesmerg)

11 Fountains. Wie ijs zegt, zegt water en dat hebben de Friezen in overvloed. Net als goede ideeën. Want om de leegte die de Elfstedentocht achterlaat te vullen, riepen de Friezen in 2018 de '11 Fountains' in het leven, op het moment dat Leeuwarden-Fryslan de culturele hoofdstad van Europa werd. Het idee kwam van kunstcriticus Anna Tilroe: 11 steden, 11 fonteinen en 11 kunstenaars uit 11 verschillende landen. Het project werd opgebouwd rond vier thema's, Droom & durf, Kunst & kerken, Natuur & klimaat en Zee & handel. De '11 Fountains' zijn verder een sensibiliserende knipoog naar water, van levensbelang voor Friesland én voor de rest van de wereld. Wat misschien nog het best geïllustreerd wordt door Stephan Balkenhols 'Fontein van Fortuna' in Sneek. Uit de hoorn des overvloed die de figuur draagt, stroomt voor de gelegenheid geen rijkdommen en lekkernijen, maar gewoonweg water.

Harlingen: De Walvis (foto: Lydia Annema).

In Friesland komt het water zelfs uit de grond, zei Jaume Plensa. De nevel in de Friese landschappen inspireerde de Spaanse beeldhouwer voor 'Love' zijn immense fontein bij het station van Leeuwarden waar twee kinderen elkaar aankijken met gesloten ogen. Op gezette tijden verdwijnen ze in een waas van nevel. Water, wind, sneeuw, zon... voor de Nederlandse kunstenares Birthe Leemeijer was het Friese weer een inspiratiebron voor haar 'IJsfontein' in Dokkum. Het is een wat enigmatische werk en ziet er door de wisselende weersomstandigheden altijd anders uit. De Belgische beeldhouwer Johan Creten zette zijn Vleermuis voor de afgebrande Broerekerk in Bolsward. Duistere of positieve krachten? Het is aan de bezoekers om ze te overwinnen.

Dokkum: De IJsfontein.

Ook de natuur komt volop aan bod. In IJlst laven de 'Onsterfelijke bloemen' van de Japanse kunstenaar Shinji Ohmaki zich aan het eeuwige Friese water. De in Friesland met uitsterven bedreigde 'Kievit' kreeg in Sloten een ereplekje in het werk van Engelse Studio Orta. Voor haar 'Fauna en flora' zocht de Chinees beeldhouwster Shen Yuan inspiratie op het stadswapen van Hindeloopen. De boom staat voor wijsheid en levensenergie, de exotische vogels op het gewei errond communiceren door waterstralen met elkaar. In Workum laat de Britse beeldhouwster Cornelia Parker de leeuwen van het stadswapen los op het Friese water. Door hun omvang krijgt hun wat naïeve uitstraling plots een hele andere pose in 'De woeste leeuwen van Workum'.

IJlst: Onsterfelijke Bloemen - Rikka (foto: Erik & Petra Hesmerg).

11 Steden om te ontdekken. Wie net als wij al eens in Friesland was, weet hoe nauw de provincie met water is verbonden is. De Friezen hebben al eeuwenlang een dubbele relatie met water en de zee: ze hebben er tegen gevochten en het bracht hen welvaart. Een ambiguïteit die we ook vandaag van elk van de 11 steden kunnen aflezen. Iets wat mooi wordt geïllustreerd door o.a. de 'Walvis' van Harlingen en de 'Vis van Stavoren'. Los van die connotatie stralen de 11 steden, net als de Friezen zelf, een heel eigen identiteit uit: een beetje eigenzinnig en recht door zee en dat maakt ze zo uniek. De 11 Friese steden danken hun naam trouwens niet aan hun omvang, maar aan hun historische waarde.

Franeker: De Oortwolk (foto: W. Gladines)

In Franeker waren we erg onder de indruk van het flamboyante stadhuis en het planetarium van de Friese 'boerenwetenschapper Eise Eisinga, dat nog steeds werkzaam is. Het is ook de geboortestad van Jan Hendrik Oort, de ontdekker van de Oortwolk. Hun wat mysterieuze fontein is dan ook naar hem vernoemd. In Harlingen, de enige Friese stad aan zee, bezochten we de Nieuwe Willemshaven met z'n varend erfgoed, waaronder het expeditieschip Willem Barendtz dat volop wordt gerestaureerd. Hoofdstad Leeuwarden was voor ons een van de mooiste ontdekkingen in Nederland ooit. Het is een bruisende stad met een rijk verleden dat zich als een matroesjka laat ontdekken: onder de big highlights schuilen nog vele andere lagen van kleinere bezienswaardigheden. De '11 Fountains' zijn een leuke manier om de Friese steden te ontdekken. Zo werd er rond elke fontein een wandelroute uitgestippeld die je in enkele uurtjes langs de highlights van elke stad voert. Voor de die-hards zijn er nog diverse fietsroutes, een tip voor de vele fietsminnende Belgen?