LAPLAND: HERFST IN DE LAATSTE WILDERNIS VAN EUROPA

Lannavaara sweden, aurora borealis, noorderlicht lapland, herfst in lapland, aurora mountain lodge, rendier, korhaan, ruska, Lainio rivier, lingonberry, gele kruipbraam, Kuormakka mountain, Audrey Vanpoucke, beer, lynx, wolf, veelvraat, eland, lapland gastronomie, lapland food, sauna lake, husky, Viikusjarvi, sami, Pessinki Fjällurskog, noorderlicht, joik, yellow cloudberry, jeneverbes, wilde paddenstoelen

Lapland wordt alsmaar populairder als herfstbestemming. En daar zijn goeie redenen voor. In tegenstelling tot de winter laat het landschap zich van z'n kleurrijkste kant zien, de kans op noorderlicht is het grootst en de natuur levert de lekkerste ingrediënten. De Laplandse herfst is zelfs zo uniek dat er een woord voor bestaat: ruska.

Herfst in Lannavaara.

Lannavaara, of all places. Een paar falurode stuga's rond een knalgele kerk, een klooster met twee nonnen en één kat, een oud smokkelpad, een klein mineralenmuseum en dito kruidenier en amper 80 zielen waarvan de meesten de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt: een bruisende metropool kan je Lannavaara moeilijk noemen. Dit goudzoekersdorp aan de Lainio rivier is omringd door natuur: de laatste echte wildernis van Europa, een plek waar taiga en toendra naadloos in elkaar overvloeien. Er heerst een ver-weg-van-de-wereldgevoel, iets wat ons ook meteen bekruipt in de Aurora Mountain Lodge, onze thuis voor de volgende vijf dagen. Een betere plek voor een short stay in Zweeds Lapland kunnen we ons amper voorstellen: het is de enige lodge in een straal van 85 km, toeristen zie je hier dus niet. We voelen ons er meteen thuis, de uitbaters Sandro en Katarina zijn ontzettend gastvrij.

Aurora Mountain Lodge: verrassend geraffineerde gerechten.

Vanuit onze comfortabele Glass Suite hebben we een fantastisch uitzicht op de moerassige toendra, met in de verte de voor de Sami mythische berg Kuormakka. 's Avonds volgt de eerste verrassing van de trip: het geraffineerde diner met vis en eland dat de Belgische chef Audrey Vanpoucke voor ons heeft klaargestoomd. Zo'n verfijnde gastronomie hadden we hier niet meteen verwacht. Twee vluchten en een lange autorit beginnen 's avonds hun tol te eisen. Na het eten zijn we bekaf, maar een ontspannende sessie in de sauna en het openlucht bubbelbad van de lodge doen wonderen.

"Twee vluchten en een lange autorit beginnen 's avonds hun tol te eisen, maar een ontspannende sessie in de openlucht jacuzzi doet wonderen."

Sauna Lake.

Het wilde noorden. Onze glazen suite van waaruit we het noorderlicht kunnen spotten is geweldig én zorgt bovendien voor leuke verrassingen. Zoals een korhaan vol testosteron die 's morgens vroeg gefascineerd onze ochtendrituelen door de glazen wand volgt. Aan wild kan je hier maar beter meteen wennen. Want Lapland is de biotoop van o.a. steenarenden, sneeuwuilen, wilde zwanen en korhanen en er is zelfs een Laplandse big five met de beer, lynx, wolf, veelvraat en eland.

Lapland: de laatste echte wildernis van Europa.

Na het ontbijt trekken we de wijde natuur in en die begint letterlijk voor de deur van onze suite. We wandelen een stuk over Tobaksleden, een route waarlangs ooit hopen tabak naar Rusland werd gesmokkeld. Dennen, sparren maar vooral gestileerde berken bepalen het landschap dat dooraderd is van water en zich in de herfst van z'n kleurrijkste kant laat zien. Langs een vlakte waarvan de ondergrond zodanig veert, dat het lijkt alsof we over een oude matras lopen, bereiken we Sauna Lake.

Op de Kuormakka genieten we van het mooiste panorama over Lannavaara.

Middenin het meer staat, jawel, een sauna die door het hele dorp gebruikt wordt. Je kan er enkel naartoe zwemmen of roeien. Ook hier zijn we helemaal omringd door prachtige berken. De herfstkleuren zijn het mooist vanaf de voor de Sami mythische berg Kuormakka. Een echt pad is er niet, dus we wandelen recht en vooral steil de berg op. Het uitzicht vanop 500m hoogte over de meren en de vervellende natuur is adembenemend mooi. Terug in de lodge wachten Sandro en Katarina ons op bij hun husky farm.

Een honds-dolle rit door Lannavaara.

Behalve hun lodge runt het stel ook nog een raceteam met husky's en in de aanloop naar de winter moeten de dieren getraind worden. Sneeuw ligt er nog niet, dus worden de sleeën vervangen door versies met wielen. De ingespannen honden gaan helemaal door het lint. 'Ze zijn uitgelaten omdat ze eindelijk terug mogen gaan rennen,' zegt Sandro. 'Husky's houden nu eenmaal van actie.' Jonge, onervaren honden worden samen met de ouwe rotten ingezet zodat ze sneller de 'knepen van 't vak' leren. We maken een dolle rit door de prachtige natuur rond Lannavaara, waarbij we af en toe wel erg kort door de bochten scheuren. Niet alleen wij, maar vooral de husky's genieten van dit tochtje met een hoog adrenalinegehalte.

"Een korhaan vol testosteron volgt 's morgens gefascineerd onze ochtendrituelen door de glazen wand van de suite."

Viikusjarvi.

Meet the Sami. Robijnen, meteoren, goud, fossielen, kwarts, de eerste diamant ooit in Lapland gevonden, we zien het allemaal in het kleine Mineraal Museum vlakbij de lodge. Een maansteen is zowat het enige dat in de collectie ontbreekt. Yenne, de uitbaatster, nam de verzameling mineralen over die haar vader tot ergernis van haar moeder overal bij elkaar sprokkelde. Die ligt nu in haar museum, aangevuld met de stukken die ze zelf over heel de wereld vond. Yenne's voorouders lagen ooit nog aan de basis van de goudkoorts in het dorp. Maar goud kan haar gestolen worden. 'Onze échte rijkdom is de ongerepte natuur rondom ons,' zegt ze resoluut. Vermits ze een aardig woordje Samisch spreekt zal ons vergezellen naar een Sami familie in Viikusjarvi. 'Zeg nooit Lap tegen een Sami, want dat vinden ze vervelend,' verwittigt ze nog. Na een autorit van drie kwartier bereiken we het mini dorp in het hart van het 972 km2 grote Pessinki Fjällurskog natuurreservaat.

Emil, de Sami herder.

'Hei!' Emil, een rendierherder, begroet ons in het Samisch vanop de met bloemen gedrapeerde veranda van zijn kleine stuga. In een oude tuinstoel ernaast zit broerlief onverstoorbaar van z'n pijp te lurken. Het uitzicht op het meer van Viikusjarvi op de achtergrond is fenomenaal. Wilde zwanen vliegen bij bosjes af en aan. Emil communiceert met ons via Yenne, waardoor hij zich wat onwennig lijkt te voelen. Maar wanneer we hem een zelfgerolde sigaret aanbieden, breekt het ijs. Hij is één van de naar schatting 100.000 Sami die verspreid over Noorwegen, Zweden, Finland en Rusland leven. Ze zijn oorspronkelijk een nomadenvolk die in lavvu's woonden, tipi-achtige tenten gemaakt met stokken en rendiervellen. In hun pioniersdagen volgden ze hun rendieren op zoek naar eten. Ze leefden van hun melk, vlees en pels en gebruikten ze ook als lastdieren. Intussen hebben de Sami een stevige inhaalbeweging gemaakt. Ze hebben zich bijna allemaal gesetteld en hoeden hun kudden als volwaardige herders. Hun lastdieren hebben ze verruild voor zware quads.

Rendieren in het wild.

Emil neemt ons mee naar de weide waar een van z'n rendierkuddes staat te grazen. We moeten hém laten voorgaan en dan voorzichtig volgen, want het blijven schuwe beesten. 'Rendieren zijn voor ons Sami zo'n beetje wat de koe voor jullie is,' zegt Emil. 'Het is de enige hertensoort waarvan de vrouwtjes ook een gewei dragen.' Hun nieuwsgierigheid wint het langzaam van hun schuwheid en voorzichtig komen de dieren dichterbij. De mannetjes dragen een prachtig behaard gewei. 'In de winter blijven onze rendieren in de buurt van de hoeve, in de lente laten we ze los en kunnen ze weer vrij over de toendra zwerven. Ze eten vooral korstmossen en jong gras, dat ze steeds hoger in de bergen moeten gaan zoeken.' Rendieren komen in het wild bijna niet meer voor in Lapland. Elk dier dat door de toendra zwerft is dus iemands eigendom. Het is in Lapland dan ook streng verboden om er op te jagen.

Smaakpapillen op scherp: gerookt rendier in cantharellensoep met lingonberry's.

Gastvrij als hij is, nodigt Emil ons uit op de fika bij hem thuis. En al zijn de Sami ontzettend geëvolueerd, in z'n houten stulp zetten we een stevige stap terug in de tijd. Meubels uit de tijd toen er van Ikea nog lang geen sprake was, namaakbloemen afgewisseld met échte geraniums, geweien en Russische matroesjka's fleuren het interieur op. In de keuken staat een Husqvarna fornuis dat net als Emil zelf al een erg respectabele leeftijd heeft bereikt. Naast de koperen pannen aan de muren hangen vergeelde foto's met op één ervan de voltallige Zweedse Koninklijke familie. En die hangt er niet zomaar. Want Emils zus, een getalenteerde joik zangeres (Laplandse traditionele zang) zong ooit voor de Zweedse Koningin, een gebeurtenis die duidelijk nog nazindert in de familie. 's Avonds laat de getalenteerde Duitse chef Vincent ons kennis maken met rendier op het bord: cantharellensoep met gerookt rendier en lingonberry's als voorgerecht en rendierfilet met pastinaak puree en venkel als hoofdschotel. Als afsluiter steken we een crème caramel achter de kiezen. Dat we culinair worden verwend in Aurora Mountain Lodge is dan ook een understatement.

"De Sami hebben zich bijna allemaal gesetteld: ze hoeden hun kudden als volwaardige herders, hun lastdieren verruilden ze voor zware quads."

Een kampvuur hoort nu eenmaal bij Lapland.

De grote beer. De periode rond de equinox is een van de beste tijdstippen om het noorderlicht te zien. Het is eind september, dus dat zit goed. Na zonsondergang hiken we naar een afgelegen plek in de wildernis. Dwars door berengebied, best spannend. 'Wij zien ze niet, maar zij weten dat we er zijn,' zegt Stephanie, onze Belgische gids. Een hele geruststelling. Not. 'Maar het zijn bruine beren, dus die zijn erg schuw. En als er toch plots een beer opdaagt, vooral niet wegrennen, want dat triggert hun jachtinstinct,' waarschuwt ze nog. Na een wandeling van 40 minuten installeren we ons op een open plek in het bos met een riant uitzicht op de hemel. Het kwik zakt onder nul. Terwijl we onze camera's installeren, steekt Stephanie een houtvuur aan en hangt er een oude fluitketel vol water in. Er worden rendiervellen uitgerold, koffie gemaakt, pannenkoeken gebakken, kortom we maken het gezellig.

Aurora Borealis: meer dan twee uur spektakel.

Alles zit mee, behalve het weer, want een dik pak wolken dreigt de hele onderneming te ondermijnen. De rendiersoep die Stephanie intussen op het houtvuur heeft gezet is een magere troost, maar het is tenminste iets. 'Grote beer!' roept plots iemand. We schrikken ons rot. Dat komt ervan als je 's nachts pannenkoeken zit te bakken in berengebied. Maar wat blijkt, ze bedoelde dé grote beer, het sterrenbeeld, waarrond de wolken plots opentrekken. Dan gebeurt plots wat niemand nog voor mogelijk hield. In geen tijd klaart het op en zien we duizenden sterren. Uitgerekend in de grote beer verschijnt het eerste noorderlicht, eerst voorzichtig maar steeds prominenter, ook aan de andere kant van de hemel licht het op. Tot de hemel helemaal overspannen wordt door lange golvende groene slierten, het lijkt plots van alle kanten te komen. We nemen gretig foto's maar laten de camera's af en toe voor wat ze zijn om voluit te genieten van dit prachtige natuurfenomeen. Als we een stuk in de nacht van onze tocht terugkeren, wil het noorderlicht nog steeds van geen wijken weten. Vanuit ons bed in de glazen suite genieten we nog geruime tijd na.

"Grote beer! roept plots iemand. We schrikken ons rot. Dat komt ervan als je 's nachts pannenkoeken zit te bakken in berengebied."

Cantharellen, een echte delicatesse.

Lapland op het bord. 'De Lapse keuken is erg beperkt qua ingrediënten, daarom wordt er vooral in de diepte gewerkt,' vertelt de jonge Belgische chef Audrey Vanpoucke. Samen met haar vriend Lowie runt ze de geraffineerde keuken van Artic River Lodge in Tärendö, maar door de drukte neemt ze af en toe het roer over in Aurora Mountain Lodge. Audrey neemt gasten mee op Autumn Flavors, een food tour die zowel in Lannavaara als in Tärendö wordt georganiseerd en focust op natuurlijke ingrediënten. Want de geraffineerde keuken in dit robuust stukje toendra is zonder meer dé verrassing van onze Laplandtrip. In de herfst liggen de smaakmakers hier gewoon voor het rapen, zoals wilde paddenstoelen en vooral veel bessen.

Kruipbramen en lingonberry's.

'Yellow cloudberry's (kruipbramen) worden wel eens het 'goud van het moeras' genoemd, maar zijn moeilijk te oogsten' zegt Audrey. 'Ze groeien namelijk in moerassen met veel muggen, ook het tijdstip en manier van oogsten zijn erg cruciaal.' Deze heerlijke bes is rijk aan vitamine C en wordt vooral in jams verwerkt. We plukken wat late bosbessen, een plant die volgens Audrey 70% van het Zweedse landoppervlak bedekt. Ze zijn een stuk kleiner dan de gecultiveerde varianten, maar dieper van kleur en met een veelvoud aan smaak.

Een echte all-rounder is de lingonberry (vossenbes) die nu volop wordt geoogst. Deze rode bes waaraan sommige oude volkeren onsterfelijkheid toeschreven, wordt vooral gebruikt in combinatie met vlees- en visgerechten. Nog een onmisbare vrucht in de Lapse keuken is de aromatische jeneverbes waarvan Audrey wat takjes snoeit om de zalm te roken. We steken een houtvuur aan en nadat de jeneverbestakjes een tiental minuten in water hebben geweekt worden ze op het vuur gesmeten met daar bovenop de zalm. En roken doet het. Het resultaat valt ook bij de andere deelnemers erg 'in de smaak'. De food tour is dan ook een populaire activiteit op de Aurora Mountain Lodge.

"In de herfst liggen de smaakmakers gewoon voor het rapen in de Lapse natuur: cantharellen, oesterzwammen, eekhoorntjesbrood en vooral veel bessen."

LAPLAND PRAKTISCH:

Hoe: Wij reisden met Nordic, een dynamische touroperator uit Londerzeel en dé Scandinavië specialist van ons land. Lapland is één van hun specialiteiten, dus ze kennen het product door en door. Niet alleen dit herfstavontuur, maar alle herfstreizen van Nordic hebben een uniek karakter. Een aanrader: vanaf 1095€ pp (alles inbegrepen, inclusief vluchten). Tel: 052/555254. Website: www.nordic.be

Geld: In Zweden wordt er met Kronen betaald, géén euro. 1 € = 10.80 SEK.