MONGOLIË: ULAANBAATAR, HET SCHAAKBORD VAN BOEDDHA, STALIN & DZJENGIS KHAN

Sükhbaatar Square, Ulaanbaatar, Ulaan Bator, Dzjengis Kahn, Bogd Khan, Bogd Khan Palace, Zuun Khuree Monastery, Damdin Sükhbaatar, Blue Sky Tower, Government Palace Ulaanbaatar, National Museum of Mongolia, Mongolië, Gandantegchinlen Monastery, Ganda Monastery, Megjid Janraisig Sumtempel, Bogd Kahn Palace Museum, bodhisattva beeld, Zaisan Monument, Zaisan Hill, Genghis Kahn Statue Complex in Tsonjin Boldog, Genghis Khan Equestrian Statue, Ligden Kahn, Gorkhi-Terelj National Park, Terelj Bridge, ovoo, edelweiss, Turtle Rock, Melkhi Khad, Meditatietempel van Ariyabal, Bridge to Heaven, gebedsmolens, Imagine travel, travel on,

De eerste stenen huizen in Ulaanbaatar rezen pas na de onafhankelijkheid van Mongolië in 1921 uit de grond. De stad kreeg haar huidige uitzicht in de jaren '50 van vorige eeuw onder impuls van de Sovjets, die tegelijk het boeddhistisch patrimonium van de stad sloopten. Sinds de democratische omwenteling van 1989 doen ook mondjesmaat moderne buildings hun intrede. En kwam de stichter van het grote Mongoolse Rijk, Dzjengis Khan, z'n plek in de Mongoolse hoofdstad claimen. Ulaanbaatar, het schaakbord van Boeddha, Stalin en de bijzonder machtige wereldleider Dzjengis Khan.

Ulaanbaatar.

Ulaanbaatar, de koudste hoofdstad ter wereld. De rit van het hotel naar Sükhbaatar Square gaat enerverend traag. Het verkeer op Peace Avenue, de hoofdstraat, zit potvast. Of er ergens iets aan de hand is? Bayar onze gids lacht. 'Nee, we zijn dit gewend, dit is het dagelijkse verkeersinfarct van Ulaanbaatar.' Er rijden opvallend veel Toyota's en Datsuns. De eerste voor de gegoede middenklasser, de tweede voor Jan Modaal. Woonblokken in functionele Sovjetarchitectuur schuiven stapvoets aan ons voorbij. Een eeuw geleden stond er in Ulaanbaatar nog geen enkel stenen huis. Mongolen zijn nu eenmaal een nomadenvolk voor wie een vaste stek geen prioriteit is. De stad kreeg haar huidige uitzicht ergens in het midden van vorige eeuw onder impuls van de Russen. Die invloed is nog overal merkbaar. Het is eind augustus en snikheet. Al kan dat volgens Bayar snel omslaan. Een gemiddelde jaartemperatuur van minus 1,3°C zegt alles. Ulaanbaatar is met stip de koudste hoofdstad ter wereld.

Sükhbaatar Square.

Sükhbaatar Square, het centrum van de stad, ligt er wat verlaten bij op maandagmiddag. Op dit enorme plein stond ooit het gigantische Zuun Khuree Monastery dat kort na de revolutie in 1921 werd gesloopt. Het standbeeld van de grote revolutionaire leider, Damdin Sükhbaatar, zien we in het midden van het plein. Het staat op de plek waar zijn paard tijdens de onafhankelijkheidsverklaring plaste, iets wat volgens de Mongolen geluk brengt. Als er één volk ter wereld iets weet van paarden, dan zijn zij het wel. Rond het plein zien we de belangrijkste gebouwen van de stad: het Staatstheater en het opvallend roze Operagebouw, allebei opgetrokken in een mix van neoclassicisme met Sovjet-elementen, de Central- en Blue Sky Towers, de enige hypermoderne gebouwen van de stad en het Government Palace, het indrukwekkende parlementsgebouw met het ruiterstandbeeld van Dzjengis Khan, dé nationale held.

Government Palace, Sükhbaatar Square.

In het nabijgelegen Nationaal Museum maken we in vogelvlucht kennis met de bewogen geschiedenis van Mongolië: van de prehistorie over het grote Mongoolse rijk, de Chinese Qing overheersing en de uiteindelijke onafhankelijkheid, tot de anticommunistische protesten van 1989. We maken er uitgebreid kennis met de hele Khan clan, met Dzjengis (1162 - 1227) voorop, de grondlegger van het grote Mongoolse Rijk. Van Ulaanbaatar was in zijn tijd nog lang geen sprake, maar postuum drukt hij vandaag meer dan wie ook zijn stempel op de hoofdstad. Vooral de etnografische afdeling boeit ons met wat ouderwetse vitrines vol traditionele Mongoolse kledij, juwelen en een enorme collectie snuifdoosjes, het bescheiden statussymbool waar zowat elke Mongool ook vandaag nog trots op is.

"Een gemiddelde jaartemperatuur van minus 1,3°C zegt alles. Ulaanbaatar is met stip de koudste hoofdstad ter wereld."

Gandan Monastery.

Gandan Monastery. 'Mongolië heeft een lange Tibetaans-boeddhistische traditie die vanaf de onafhankelijk van het land systematisch onder druk kwam te staan,' zegt Bayar. Toen het land een Sovjet vazalstaat werd, kwam de repressie pas echt op gang. Het boeddhisme kende een absoluut dieptepunt onder Stalin, voor wie de monniken niet alleen verraders van de atheïstische staatsdoctrine waren, maar ook niksnutten door wiens celibataire gedoe de bevolkingsgroei in het land afnam. 'Het gros van de 900 boeddhistische kloosters werd met de grond gelijk gemaakt, 70.000 monniken werden vermoord, opgesloten of naar Siberië gedeporteerd.' Een van de kloosters die Stalin's harde hand enigszins kon ontlopen is Gandantegchinlen Monastery, kortweg Gandan Monastery, wat zoveel betekent als Grote Plek van Complete Vreugde. We komen er tegen lunchtijd aanwaaien. Op de trappen voor de kloostergebouwen zitten jonge monniken in wijnrode pijen gemoedelijk op hun smartphones te tokkelen. Want ook Boeddha gaat vlotjes met zijn tijd mee.

Gandan Monastery.

We verkennen dit in 1835 gestichte heiligdom in het centrum van Ulaanbaatar, waar sinds 1991 opnieuw de Khampo Lama zetelt. 'Tijdens het communisme was nog slechts 10% van de Mongolen boeddhistisch, nu is dat opnieuw meer dan 90%,' zegt Bayar. 'Wat bewijst dat het boeddhisme de laatste 80 jaar clandestien werd verder beoefend en dat het bloed kruipt waar het niet gaan kan.' Het kleurrijke klooster omvat vandaag vier tempels, lange rijen gebedsmolens, 150 residerende monniken en een kwadraat aan duiven Blikvanger is de Megjid Janraisig Sumtempel met een 26,5m hoog bodhisattva beeld, een replica van het originele uit 1911 dat door de Sovjets werd geconfisqueerd. We draaien gezapig mee met de stille rondgang rond het vergulde beeld waar de gebedsrollen onafgebroken draaien. We geven onze ogen de kost. In letterlijk alle spleten en gaten worden bankbiljetten gestoken door gulle gelovigen.

"Voor Stalin waren de monniken verraders van de atheïstische staatsdoctrine, niksnutten door wiens celibataire gedoe de bevolkingsgroei in het land afnam."

Bogd Khan Palace.

Het morele verval. Bogd Khan Palace Museum is een kleurrijke dissonant tussen de betonnen buildings van Zaisan Street. De oude residentie van de laatste keizer en religieuze leider van Mongolië heeft een Zomerpaleis met 7 tempels en een Winterpaleis in Russisch-Europese stijl, dat na zijn dood in 1924 een museum werd. Net als Gandan trotseerde ook dit paleis als bij wonder de communistische furie. Dat Zijne Doorluchtigheid er een decadente levensstijl op nahield, wordt duidelijk in het museum. We zien er een ger (yurt) gemaakt met 150 pelsen van sneeuwluipaarden, een gele brokaatmantel versierd met 22.000 parels, een paar gouden laarzen en een collectie kostbare artifacts uit de boeddhistische cultus.

Bogd Khan Palace.

Bogd Khan had een enorme obsessie voor exotische dieren en bezat een privé zoo waarvan sommige opgezette dieren nog in het museum te bewonderen zijn. Van zijn lievelingsdier, een olifant die ooit drie maanden van de Russische grens naar Ulaanbaatar moest wandelen, ligt de schedel netjes op een tafel uitgestald. In de Chinese tempels van het Zomerpaleis zien we opnieuw een indrukwekkende collectie boeddhistische kunst en prachtige vergulde Boeddhabeelden. Toch moeten we de religieuze aspiraties van de vorst met een flinke korrel zout nemen volgens Bayar, want onder zijn bewind bereikte het morele verval van de boeddhistische elite in Mongolië een absoluut hoogtepunt.

"Onder het bewind van Bogd Kahn bereikte het morele verval van de boeddhistische elite in Mongolië een absoluut hoogtepunt."

Zaisan Monument.

Sovjets vs. The Fab Four. Hoewel het lijkt of het indrukwekkende Zaisan Monument een spontane geste van dankbaarheid vanwege het Mongoolse volk aan de voormalige Sovjet-Unie was, waren het de Sovjets zelf die dit opzichtige monument in het zuiden van de stad lieten optrekken. De meer dan 600 trappen naar de top van Zaisan Hill beklimmen zijn een hele krachttoer, maar het uitzicht vanaf het cirkelvormige monument maakt de inspanning meer dan waard. We genieten er van een adembenemend panorama met de Tuul rivier die vanuit de hoogtes van Gorkhi-Terelj National Park de stad intuimelt en zich kronkelend een weg door Ulaanbaatar zoekt. De immense betonnen cirkel zelf is langs van buiten opgeschmukt met bas-reliëfs vol Sovjet symboliek en iconen als Stalin en Lenin. Binnenin zien we een kleurrijk 360° mozaïekfresco in socialistisch-realistische stijl.

Zaisan Monument.

Pure propaganda dus, die de steun van de Russen aan de onafhankelijkheid van Mongolië en de overwinning op de Japanners en Nazi's in WO II, glorieus in de verf moest zetten. Een opvallende mozaïek is die van Jügderdemidiin Gürragchaa, de eerste en voorlopig enige Mongoolse kosmonaut. Hij ging in 1981 met Soyuz 39 de ruimte in. Helemaal haaks op deze wat naïeve propagandakunst staat het Fab Four Monument dat we zien op Beatles Square, de onofficiële naam van een plein langs Peace Avenue waar de vier Beatles in brons vereeuwigd werden tegen een muur in de vorm van een appel, een souvenir uit de Marxistische tijd toen in de café's rond het plein clandestien naar Westerse muziek werd geluisterd. Toen in 2017 het monument gesloopt dreigde te worden om plaats te maken voor shops, kwam zowat de halve stad daartegen in opstand. Met succes overigens.

"Op Zaisan Hill genieten we van een adembenemend panorama met de Tuul rivier die vanuit Gorkhi-Terelj de stad intuimelt en zich een weg door Ulaanbaatar kronkelt."

Dzjengis Kahn Statue Complex.

Dzjengis rules. 's Morgens rijden we voor dag en dauw Ulaanbaatar uit om de files voor te zijn. Ons doel, het Dzjengis Khan Statue Complex in Tsonjin Boldog, 50km ten oosten van de hoofdstad, op de plek waar de gouden zweep van de grote veroveraar zou gevonden zijn. Dzjengis Khan glanst ons al van ver tegemoet. Hij mag dan voor de buitenwereld een barbaarse dictator zijn met miljoenen doden op z'n kerfstok, voor de Mongolen is hij nog steeds dé nationale held die heerste over het grootste imperium uit de wereldgeschiedenis. En daarvoor kan geen monument te groot zijn, moeten ze in 2006 bij de 800ste verjaardag van de stichting van het Grote Mongoolse Rijk gedacht hebben. Want met een hoogte van 40m is Dzjengis Khan Equestrian Statue officieel het grootste paardenstandbeeld ter wereld.

Dzjengis Khan Equestrian Statue.

Het meer dan 250 ton zware, uit roestvrij staal vervaardigde beeld, staat niet toevallig op een museumcomplex in Europese gotische stijl. Het symboliseert Dzjengis Khan's terugtocht na zijn veroveringen in Europa. De 36 zuilen van het gebouw symboliseren dan weer de 36 keizers van het Mongoolse Rijk, van Dzjengis tot Ligden Khan. In het museum zelf zien we een interessante archeologische tentoonstelling, lopen we door een galerij met portretten van de hele Khan dynastie en beleven we een hilarisch moment als we oude Mongoolse kledij mogen aantrekken. Centraal in het gebouw staat een gigantische traditionele Mongoolse laars die volgens de zaalwachter het Guiness Book of Records haalde als de grootste laars ter wereld. Negen meter hoog, drie ton zwaar en aan elkaar geplakt met 300 liter lijm. We nemen de trap naar boven tot in het hoofd van Dzjengis' paard waar we een weids uitzicht hebben over de hele omgeving. In de verte zien we de bergen van Gorkhi-Terelj National Park, het meest bezochte nationale park van Mongolië, onze volgende bestemming.

"Dzjengis Kahn mag dan een barbaarse dictator geweest zijn, voor de Mongolen is hij nog steeds de nationale held die heerste over het grootste imperium uit de wereldgeschiedenis."

Terelj Bridge.

Edelweiss a volonté. Net als Dzjengis Khan Statue Complex is Gorkhi-Terelj N.P. een makkelijk te maken dagtrip vanuit Ulaanbaatar. We rijden het 2900 km² grote park binnen langs de Terelj Bridge over de Tuul waar we onze eerste fotostop houden. De rivier maakt er grillige, maar mooie vertakkingen waardoor er grote eilanden in het snelstromende water ontstaan. Ook de oude houten brug over de Tuul zelf is erg fotogeniek. We volgen Terelj Road en stoppen af en toe bij een van de opvallende ovoo's die we onderweg zien. Ovoo's zijn een soort offeraltaars die versierd worden met takken, stenen en kleurrijke Tibetaanse vlaggetjes en hebben hun wortels in het boeddhistische volksgeloof.

Een typische ovoo in Gorkhi-Terelj N.P.

Volgens de traditie kan je als reiziger een veilige reis afdwingen door eerst letterlijk je steentje bij te dragen en daarna driemaal met de klok mee rond de ovoo te wandelen. Toch nemen de Mongolen dit niet altijd even nauw en claxonneren ze gewoon drie keer als ze er een voorbij rijden. Locals hebben vaak ook geïmproviseerde standjes bij de ovoo's waar ze kleine souvenirs verkopen en waar je tegen een lichte vergoeding kan poseren met een van hun arenden of gieren op je hand. Het staat ongelooflijk stoer. Als we onderweg stoppen om foto's te maken van een groep yaks, merken we tot onze grote verbazing dat de hele steppe volstaat met edelweiss. Dit zeldzame en beschermde plantje uit de Europese Alpen groeit hier letterlijk als onkruid. Plukken mag, iets wat we gretig doen. De witfluwelen bloemetjes met romantische connotaties indiceren meteen dat we ons ergens tussen 1600 en 3000m hoogte bevinden.

"Als we onderweg stoppen om foto's te maken van een groep yaks, merken we tot onze grote verbazing dat de hele steppe volstaat met edelweiss."

Turtle Rock.

Buddha ziet u. Hoe verder we het park intrekken, hoe ongerepter alles wordt. We rijden door de mooiste landschappen die ons af en toe aan Zwitserland doen denken, met massieve rotsen begroeid met torenhoge dennen en lorken. Bij Turtle Rock Road verruilen we het asfalt voor een onverharde weg die z'n naam dankt aan Melkhi Khad, Mongools voor Turtle Rock, een 24m hoge rots in de vorm van een schildpad, hét symbool van Gorkhi-Terelj. We hiken verder naar de Meditatietempel van Ariyabal, op een steile bergwand drie kilometer verder, een heiligdom dat bekend staat om z'n 'natuurlijke energie'.

Ariyabal Meditation Temple.

Langs een hangbrug (Bridge to Heaven) en de 108 treden tellende trap, die de slurf van een olifant voorstelt, bereiken we de tempel waar de kleuren ons tegemoet spatten. De rust die er heerst is ongekend, het uitzicht over het dal fenomenaal. We wandelen rond de tempel, langs de 108 gebedsmolens waartegen we af en toe een flinke tik geven. Groot is onze verbazing als we fresco's ontdekken die de romantiek van de plek abrupt doorprikken. Honden die genitaliën afbijten, monsters die mensen overlangs in twee zagen of levend koken in immense ketels en zondaars die als kamelen worden voortgedreven. Zonder woorden, maar de boodschap is duidelijk: Boeddha ziet u en wie zich misdraagt zal het geweten hebben. Benieuwd hoe het Stalin en Dzjengis is vergaan in het hiernamaals.

"De rust die in de Meditatietempel van Ariyabal heerst is ongekend, het uitzicht over het dal fenomenaal."

© TEKST: W. GLADINES - FOTO'S: M. THYS & W. GLADINES 2018

Lees ook: Mongolië: Met de 4X4 door de Gobi woestijn (1): van Ulaanbaatar naar Byanzag.

MONGOLIË PRAKTISCH:

Imagine Travel: Wij trokken naar Mongolië met Imagine travel, een jonge en dynamische touroperator die met veel passie en kennis van zaken zowel groepsreizen als reizen op maat organiseert in Mongolië en de rest van de wereld. Ons bezoek aan Ulaanbaatar was de proloog van een prachtige individuele rondreis van 11 dagen in de sporen van Dzjengis Khan, zie ook brochure (vliegtuig, gids/chauffeur, overnachtingen, vol pension + alle inkomgelden), volledig aan te passen op maat, kan al vanaf: 2.850€. Info: www.imaginetravel.be of bij je reisagent.

Imagine Travel werkt samen met Travel On in Mongolië: mongoliatravelon.com