De Witte Stad is de romantische bijnaam van Lissabon, de wieg van de fado en een van Europa's mooiste steden. Ze zou door Odysseus zijn gesticht tijdens zijn legendarische omzwervingen. Lange tijd zwaaiden de Moren er de plak en werd Lissabon een belangrijke handelsstad. Daarna brak de gouden eeuw aan met de ontdekkingsreizen van Vasco da Gama. Wapenfeiten die hun sporen nalieten en de stad maakten tot wat ze nu is. Maar er is ook een ander Lissabon, dat van 20e en 21e eeuw. Ik trok door de Portugese hoofdstad van wijk naar wijk en liep er van de ene wereld in de andere.

Praça de Dom Pedro: Station Rossio.

Rossio, het hart van Lissabon. Praça de Dom Pedro wordt ook wel eens het kloppende hart van Lissabon genoemd. Op dit statige plein dat van de Lissabonners de bijnaam Rossio kreeg, kan je al voor 1 euro koffie drinken op een terrasje. Blikvanger op het plein is het station Rossio in pure Manuelstijl met twee hoefijzervormige deuren. Langs de korte Rua Antao de Almada steek ik door naar Praça de Figueira waar ik niet alleen de oudste winkel van de stad vind, maar ook de oudste patissier: Confeitaria Nacional. Het interieur met fijn houtsnijwerk en spiegels is niks veranderd sinds Balthazar Castanheiro de zaak in 1829 uit de grond stampte. De koffie kost er meer dan één euro, maar is super lekker, net als de pasteis de nata, een typisch Portugees gebakje waarvan ik er meteen twee van naar binnen werk.

Praça de Dom Pedro.

Van Praça de Dom Pedro vertrekt een raster van rechte straten: Baixa Pombalina, de benedenstad met Rua Augusta als spil. In deze kleurrijke autovrije straat leunen alledaagse shops en bistro's tegen elkaar aan en zwaaien straatartiesten de plak. De hippere boetieks en cafès vind je in Bairro Alto, de bovenstad die ik bereik met de Elevador de Santa Justa, de beroemde lift van Lissabon. Elk jaar is er een groot modefestival, Moda Lisboa, en het mag dan ook niet verwonderen dat Bairro Alto de favoriete hangout werd van een hele generatie jonge modeontwerpers. In de wijk vind ik vooral exclusieve boetieks, trendy bars en dito restaurants die worden bezocht door een jong en hip publiek.

Praça do Comércio met Arco da Rua Augusta.

Comercio, de perfecte hub. Lissabonners kennen grofweg twee periodes: die van voor en na de aardbeving. Deze tweeledigheid zegt veel over de impact van de noodlottige Allerheiligen in 1755 toen de stad getroffen werd door de zwaarste aardbeving op het Europese continent ooit. Omdat een ongeluk nooit alleen komt, kregen ze die dag ook nog een tsunami en een enorme stadsbrand te verteren. Een plek die zwaar werd getroffen was de buurt van het koninklijke paleis op Terreiro do Paça dat na de wederopbouw werd omgedoopt tot Praça do Comércio. Vandaag straalt dit grootste plein van Portugal alleen maar grandeur uit. Vanaf het dak van Arco da Rua Augusta heb ik er een mooi uitzicht op Rua Augusta, de Taag en grote delen van de benedenstad. Een must op Comércio is het Lisboa Story Centre waar ik de geschiedenis van Lissabon op een leuke en heldere manier krijg ingelepeld. Dát en het feit er bijna elke minuut trams vertrekken naar zowat alle hoeken van de stad, maken van het plein de perfecte hub om Lissabon te (ver)kennen.

Tram 28 voor Sé de Lisboa.

De Portugese blues & street art in Alfama. Op Praça do Comércio neem ik de Electrico 28, de legendarische gele tram die zich krakend over de zeven heuvels van Lissabon trekt en me door de mooiste buurten van de stad voert. Ik stap af bij Sé de Lisboa, de kathedraal pal in het hart van Alfama, die na de overwinning op de Moren (1150) ostentatief op de fundamenten van de hoofdmoskee van Lissabon werd gezet. Vanaf de Sé wandel ik naar de hoogste heuvel van de stad tot bij Castelo de Säo-Gorge. Het uitzicht vanaf dit kasteel dat over de stad waakt, is een van de mooiste van heel Lissabon. Alfama, een van de oudste wijken, geldt als de bakermat van de fado. De Portugese blues heeft nog niks van zijn schoonheid verloren. Ze vond een weg via de bordelen over de concertzalen naar de lijst van Unesco's immateriële werelderfgoed. Beroemde fadista's als Amalia Rodrigues en Maria Severa zagen er het levenslicht. Ik vind overal kleine fado bars, fado restaurants en er is zelfs een Fado museum.

'A Tibute' (To Elderly Resisdents) van Camilla Watson.

Van Castelo de Säo-Gorge daal ik af naar de kleine straatjes van Mouraria, de meest authentieke buurt van Lissabon. Mouraria en Alfama behielden hun charme omdat ze heelhuids uit de grote aardbeving kwamen. Ik verdwaal er in kleine steegjes met oude huizen, katten op de vensterbanken, keuvelende madammen in de ramen en volle waslijnen die aan de pastelkleurige gevels bengelen. Piepkleine bars en restaurantjes met dito terrasjes vind ik overal. In de zomer bruist de buurt, zweven fadoklanken door de straten en wordt er gedanst in open lucht. Ook kunstenaars vonden hun weg naar de wijk, zoals Camilla Watson die er haar atelier heeft. Op de gevels print ze foto's van de oude bewoners, 'A Tribute' (to Elderly Residents), omdat ze volgens haar Mouraria niet alleen kleur, maar ook een ziel geven.

Fado Vadio: detail Maria Severa (Mouraria).

Die ziel kan je aflezen van 'Fado Vadio', een graffiti dat intussen een weg vond naar de ansichtkaarten van de stad. Deze immense muurschildering van een kunstenaarscollectief is een ludieke ode aan fado, Lissabon én Mouraria rond één spilfiguur: fadista en femme fatale Maria Severa. Behalve een handvol fado-iconen staat het werk bol van frivoliteiten en symboliek, zoals brood en wijn. Want in Mouraria geldt net als in de rest van het land, dat hoe arm hij ook is , 'een Portugees zal altijd een brood en een fles wijn bezitten'. En al ben ik geen Portugees, de allegorische connotatie van de sardien naast Maria Severa is ook mij niet ontgaan. Dit is nu eens letterlijk wat je noemt 'een vis die voor lul staat'.

MAAT - Museu Arte Arquitetura Tecnologia.

Cultuur snuiven langs de Taag. Met de vele musea langs de oever is de Taag zowat de memory card van Lissabon. Mijn eerste halte langs de rivier is Museu Nacional de Arte Antiga, waar ik een collectie kunstvoorwerpen bewonder van de middeleeuwen tot aan de 19e eeuw. Ook de afdeling Europese schilderkunst kan tellen, met 'De verzoeking van de Heilige Antonius' van Bosch als topper. Ik bezoek The Global City, een tijdelijke expo over Lissabon in de Renaissance, hun gouden eeuw, toen exotische grondstoffen als goud en ivoor massaal werden geïmporteerd om er siervoorwerpen van te maken. Maar ook het omgekeerde was het geval. Want prototypen van exquise Portugese gebruiks- en siervoorwerpen werden naar exotische oorden verscheept, nagemaakt en weer ingevoerd. Dat leverde mooie, maar soms ook bizarre resultaten op, zoals het Chinese Mariabeeld dat mij met spleetvormige ogen vanuit een vitrine aanstaart.

Padrão dos Descobrimentos.

Over het kale interieur van het National Coach Museum in de westelijke buitenwijk Bélem valt te discussiëren, maar de collectie koetsen is alvast indrukwekkend. Ik zie er o.a. een oude Litter, een 'koets zonder wielen' die door ezels werd gedragen, een elegante 19e eeuwse Milord en een Franse Charabanc, een soort busje avant la lettre. Vooral de vele ceremoniële en koninklijke rijtuigen zijn echte kunstwerken op wielen. Pal ertegenover ligt Central Tejo, een oude krachtcentrale uit het midden van de vorige eeuw die mooi werd gerestaureerd en een tweede leven kreeg als energiemuseum. Deze oude architectonische parel werd geïntegreerd met een gloednieuwe: het MAAT, (Museum for Art, Architecture en Technologie) in de schaduw van de beroemde Ponte 25 de Abril.

Torre de Belém.

Miradouro Sao Pedro de Alcantara.

Parque das Naçöes.

Parque das Naçöes. Parque das Naçöes (Park der Naties) dat werd aangelegd voor de Wereldexpo van '98, steekt fel af tegen wijken als Mouraria, Bairo Alta en Baixa Pombalina. In dit nieuwe stadsdeel langs de Taag in het oosten van Lissabon maken charme en authenticiteit plaats voor de strakke contouren van een leger toparchitecten. Zoete koek dus voor wie net als ik van moderne architectuur houdt. Ik wandel er van de ene verwondering in de andere, met blikvangers als (o.a.) Gare do Orient van de tegendraadse architect Santiago Calatrava en de 'twin towers' Soa Gabriël en Soa Rafaël, genoemd naar en in de vorm van de zeilboten van Vasco da Gama. Met nog een toren (Torre Vasco Da Gama), een winkelcentrum en de 17 km lange Ponte Vasco da Gama die de brede Taagdelta overspant, is de beroemde ontdekkingsreiziger goed vertegenwoordigt in deze moderne wijk, die het symbool werd van het nieuwe Lissabon.

De kabelbaan is een leuke manier om Parque das Naçöes te ontdekken.

Om elke straathoek ontdek ik street art van gereputeerde kunstenaars. Zao Wou Ki, Abdoulaye Konaté tot Hundertwasser toe, ze droegen er allemaal figuurlijk en soms ook letterlijk hun steentje bij. De Watervulkanen van de Amerikaanse fonteinbouwers Wet Design werden zelfs iconisch voor de wijk. Met meer dan 1 miljoen bezoekers per jaar is Oceanário de Lisboa de meest bezochte attractie van heel Portugal. Een circuit voert me over twee verdiepingen langs een immens aquarium met meer de 5 miljoen liter water en vissen uit alle wereldzeeën. Bij Océanário neem ik de kabellift naar Torre Vasco Da Gama en geniet van een spectaculair uitzicht op Parque das Naçöes en de Taagdelta. In het River Lounge Restaurant van het Myriad hotel steek ik een lekkere gastronomische lunch achter de kiezen mét uitzicht op de Taag. Parque das Naçöes is een buurt die bruist met leuke restaurants, trendy bars en ook shoppen kan je er volop.

Palácio dos Marqueses de Fronteira.

De blauwe decadentie. Wie het breed heeft, kan het ook breed laten hangen. Dat moet de insteek geweest zijn van Joao de Mascarenhas, de eerste markies van Fronteira, toen hij halfweg de 17e eeuw zijn Palácio dos Marqueses de Fronteira bij Benfica liet optrekken. De markies zat er warmpjes bij en dat zal iedereen geweten hebben.  Binnen zie ik 17e eeuws meubilair in (o.a.) Indo-Portugese stijl, prachtige schilderijen en immense tapisserieën. Dat Zijne Doorluchtigheid ook nog iets te betekenen had in de Onafhankelijkheidsoorlog met Spanje, wordt letterlijk kamerbreed uitgesmeerd op de azulejos (beschilderde tegels) in Sala das Bathalas, dé blikvanger van zijn optrekje. De markies had duidelijk iets met azulejos. Ook de galerij bij het terras van de 16e eeuwse kapel is tot in de nok beplakt met blauw-witte tegels vol allegorieën uit de kunst en wetenschap, met beelden uit de antieke mythologie in de nissen.

Palácio dos Marqueses de Fronteira: galerij bij de 16e eeuwse kapel.

De Venus-tuin in Italiaanse stijl heeft zijn naam niet gestolen. In dit notoire lusthof wandel ik langs kort getrimde buxushagen en bloeiende wisteria's die hier en daar als purperen tapijten naar beneden lijken te vallen. Pièce de résistance is de Galerij der Koningen waarvan, jawel, de sierlijke azulejos massaal weerspiegelen in het bassin waardoor het water blauw lijkt te kleuren. Vandaag wordt het kasteel bewoond door de 12e Markies van Fronteira, al lijkt het familiefortuin, net als het paleis zelf, intussen een beetje afgekalfd. 

© W.G. DICHTBIJ & VER WEG 2017

Vervoer: Ik vloog naar Lissabon met TAP de Portugese luchtvaartmaatschappij. TAP vliegt vier maal per dag rechtstreeks vanuit Brussel naar Lissabon en terug. Vluchten vanaf 18 euro. 

Vervoer ter plaatse: ik werd in Lissabon stipt en op tijd van punt A naar punt B gereden door een sympathieke coach van www.abctravel.pt