DE CAMARGUE, HET WILDE WESTEN IN DE RHÔNE DELTA

Traditie, zon, zee, een ontembare flora en een fauna met roze flamingo’s, ivoorkleurige paarden en woeste stieren die je vanuit een met water dooraderde delta indringend aankijken. De Camargue is een plek waar de natuur heerst en de mensen deemoedig het hoofd buigen voor zoveel simpele schoonheid. Oktober is de beste maand om de Camargue te verkennen, want dan krijg je er een gratis spektakel bij dat je één keer in je leven moet gezien hebben: les Courses Camarguaises. De Camargue is plek om stiekem van te houden, het Wilde Westen van de Rhône delta.

Familie Bon, Franse cowboys aan de Rhône.

Franse cowboys. Jaques, de heer des huizes die met glimmende cowboyhoed, paardenbroek en laarzen komt binnengewandeld, kan zo meespelen in Dallas. Hij is charmant, zijn veel jongere vrouw Lucille runt ‘Le Mas de Peint’, waar we logeren. Maar zoonlief, 24 jaar, is degene die de scepter zwaait in de 500 hectaren grote stieren-en paardenranch. Ook hij komt in groot ornaat de woonkamer binnen. Jaques Bon is hier geboren, zijn ouders werkten op de hoeve. In 1950 heeft hij het hele complex met het huis waarin hij zijn jeugd doorbracht, gekocht. De 14.500 schapen die hij toen kweekte ruilde hij in 1971 in voor stieren en de ranch werd een echte manade.

Wilde stieren zie je overal in de Camargue.

In 1983 kwam Lucille het plaatje binnengewandeld. Ze werd als architecte gevraagd om er een hotel van te maken, maar voor ze het wist was ze mevrouw Bon, gezwicht voor de charmes van de Franse cowboy. Bij het restaureren is ze zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke hoeve (1602) gebleven. Het is geen klassiek hotel geworden, maar een huis, waar je door de gastheer zelf wordt ontvangen. ‘s Ochtends gaan we met een van de ranchers op zoek naar stieren. De beesten lopen los rond en hun speelterrein is 500 hectaren groot. De jeeprit door de manade is een perfecte manier om de magie van de Camargue, een beschermd natuurgebied tussen de kleine en grote Rhône, van binnenuit te leren kennen.

In de manade blijft niemand lang in bed.

We rijden een veld vol stieren in. Ondanks het feit dat ze kleiner zijn dan de Spaanse stieren, blijft het bijzonder indrukwekkend zo’n wei vol testosterongeweld. De hele omgeving is in een lichte mist gehuld, het is nog vroeg want in een manade blijft niemand lang in bed. De stetsons, de paarden, de machocultuur doen ons aan het wilde westen denken, alleen werkt de natuur niet echt mee: de zoetwatermoerassen, meren, lagunes en het hoge riet, passen niet in dat prentje. De manade is immens, ook de paarden lopen er vrij rond. Ze zijn een lust voor het oog, ondanks het feit dat ze klein en robuust zijn. In de verte galoppeert een kudde spierwitte paarden door het vlakke landschap, ze steken een rivier over. Het water spat hoog op, even krijgen we het gevoel dat we in een natuurdocumentaire figureren.

"De stetsons, de paarden en de machocultuur doen ons volledig aan het wilde westen denken."

De Camargue heeft de grootste populatie roze flamingo's van het Middellandse Zeegebied.

Roze flamingo’s en een verwarde roerdomp. Vogels lijken het in de Camargue nog het meest naar hun zin te hebben, paarden en stieren even buiten beschouwing gelaten. De Camargue heeft de grootste populatie roze flamingo’s van het Middellandse Zeegebied. Frederic, eigenaar en gids van het ornithologisch park Pont de Gau, vertelt hoe zijn vader in ’71 het park overnam van zijn grootvader. Het park zag er toen nog uit als een zoo met veel te kleine kooien. Zoonlief zette die allemaal wijd open. Hij liet bomen planten, maakte eilandjes in de lagunes en meren, hij legde zelfs stranden aan naast het water en zorgde voor dode bomen die door de vogels als uitkijkposten worden gebruikt.

Pont du Gau.

'De bedoeling was dat zoveel mogelijk soorten zich hier zouden thuisvoelen.' En dat is gelukt: van de 400 vogelsoorten in Frankrijk vind je er 350 in de Camargue. Het is een privé park, subsidies of steun krijgen ze niet. ‘Het blijft bij schouderklopjes,’ zegt Frederic glimlachend. Het meest fascinerend vinden we de flamingo’s. Het vreemde is dat ze eigenlijk niet meer migreren. Intussen hebben 35.000 tot 45.000 het erg naar hun zin in de Camargue, waarvan we er in Pont de Gau een paar duizend te zien krijgen. In het midden van de groep worden de jonge vogels gevoed. Ze zijn grijs en donzig. Blijkbaar herkennen de ouders hun jong enkel aan hun roep en roepen doen ze. Na amper een dag Camargue is het duidelijk dat de stieren een soort halfgoden zijn en de flamingo’s, die hier al sinds de Romeinen een thuis vonden, de absolute ‘queens’ van dit stukje vergeten Provence. De gecamoufleerde observatieposten zorgen ervoor dat het natuurlijke gedrag van de vogels zo weinig mogelijk wordt verstoord.

Pont du Gau is een ornithologisch vijsterrenhotel.

De mensen versmelten er op een leuke manier met de wereld van de vogels, niet omgekeerd. In het 60 ha. grote park zijn er 7 km wandelpaden. Pont du Gau is een perfecte synopsis van wat de Camargue te bieden heeft. Het is bovendien een ornithologisch vijfsterrenhotel. Het hoge riet is een plek waar nogal wat vogels zich schuil houden, vooral roerdompen. Ze maken zich quasi onzichtbaar door mee te wiegen met het riet en verder geen vin te verroeren. Een jonge roerdomp die door ons wordt verrast begint, niet meer wetend waar naartoe, midden op het pad te wiegen, zonder riet. Het is hilarisch. Tot onze grote verbazing zitten er ook ibissen, ooit ontsnapt uit de zoo. Het zijn mooie vogels, maar ze kweken zo snel dat ze langzaam maar zeker het natuurlijke evenwicht verstoren. Roofvogels zien we haast niet. ‘Buizerds, valken en arenden komen vooral in de winter, ze volgen hun ijskast: de eenden’ zegt Frederic lachend.

"In de Camargue wordt meteen duidelijk dat de stieren een soort halfgoden zijn en flamingo’s de absolute ‘queens’ van dit stukje vergeten Provence."

Saintes-Maries-de-la-Mer.

De zwarte zigeunermaagd. Twee dagen per jaar (24 en 25 mei) veranderen de straten van Les Saintes-Maries-de-la-Mer in een kleurrijke chaos. Woonwagens worden overal neergepoot en ’s avonds op het strand wordt er op uitbundige zigeunermuziek gedanst. Tijdens die dagen herdenken de zigeuners hun gypsy queen, de heilige Sara. 40 Jaar na Chr. is hier volgens een aloude legende met een boot aangespoeld met o.a. Maria Jacobi (de zuster van Maria), Maria Salome (de moeder van de apostelen Johannes en Jacobus) en Sara, de zwarte Egyptische dienares van de twee Maria's. Beide Maria’s gaven het stadje hun naam en werden patroonheiligen van les Saintes-Maries-de-la-Mer. Sara, op haar beurt, wordt sinds eeuwen aanbeden door de zigeuners.

Les Saintes-Maries-de-la-Mer.

Op de plek waar beide Maria’s gestorven zijn werd in de 10^deeeuw een kerk gebouwd: Notre Dame de la Mer. Het was eerder een fort dan een kerk. De bevolking vond er een veilig onderkomen tijdens de voortdurende piratenaanvallen van de Saracenen. Op diezelfde plek is kort na hun dood een bron ontstaan die de bevolking in leven hield tijdens langere aanvallen. De 2 meisjes die ons door de kerk gidsen tonen ons gaten waardoor, op een weinig christelijke manier, pek werd gegoten op de hoofden van de vijand. Het museum Baroncelli, net naast de kerk, is grappig ouderwets: opgezette vogeltjes in erg gedateerde decors, traditionele kostuums die af en toe nog worden gedragen tijdens feesten en een paar kopies van schilderijen van Van Gogh die hier ooit een week verbleef. Het gebouw was tot in 1876 het gemeentehuis.

Cabans des guardians zijn typische huisjes in de Camargue.

Een van de meisjes, Eline, vertelt ons dat ze gek is op de cabanes des guardians, de kleine traditionele witte huisjes met strooien dak waar de stierenhoeders in woonden. Op de meeste van de daken prijkt het Camargue kruis, het kruis van liefde (hart), hoop (anker) en geloof (kruis), een van de meest herkenbare symbolen van de Camargue. De stierenhoederhuisjes staan altijd noord-zuid georiënteerd. Aan de noordkant, de richting waaruit de mistrals meestal waaien is het huis afgerond en zijn er geen ramen. Zo verliest de storm kracht als ze op de huizen in beukt. De muren zijn dik om de verstikkende warmte in de zomer buiten te houden.

"Twee dagen per jaar verandert Saintes-Maries-de-la-Mer in een kleurrijke chaos van woonwagens en klinkt er op het strand uitbundige zigeunermuziek."

Een tocht te paard is de leukste manier om de Camargue te ontdekken.

Mijn koninkrijk voor een paard. Als je in de Camargue bent en geen paard rijdt is het alsof je er niet geweest bent. Frederic en Angela, de twee eigenaars van het domein Maguelonne, zijn vergroeid met de streek, de natuur laat hen nooit los. Ze vertellen passioneel over de soms dagenlange tochten en de picknicks die ze te paard organiseren. Onze paarden zijn fel, maar dat zijn de meeste in de Camargue, volgens Frederic. Ze leven half in het wild. Een Camargue paard zondert zich af om te bevallen. Pas vanaf hun drie jaar worden de veulens gevangen en getemd, maar de meeste paarden blijven vrij rondlopen. Bij hun geboorte zijn ze zwart, ze worden pas volledig wit na 3 of 4 jaar.

Wilde Camargue paarden.

Bijna overal is er water, dus in galop is het oppassen geblazen, maar de paarden kennen het gebied op hun duimpje. We komen weinig andere ruiters tegen. Een tocht te paard is veruit de leukste manier om de Camargue te ontdekken. Je maakt op een of andere manier echt deel uit van de natuur. Vogels vliegen verschrikt op, wilde paarden hinniken vanuit de verte. Zoals in alle delta’s is het landschap plat en kunnen we heel ver kijken, we wandelen tot de zon ondergaat. Het koppel vertelt ons dat we vanavond naar de 'Courses Camargaises' in Aiges Mortes moeten, waar waaghalzen van zowat elke leeftijd stieren uitdagen. Het houdt blijkbaar iedereen bezig. Angela gaat er ook naartoe.‘Je zal je ogen niet geloven,’ lacht ze. ‘In Aiges Mortes zijn de mensen een beetje gek,’ voegt Frederic er met een grote grijns aan toe.

"Met een tocht te paard maak je echt deel uit van de natuur, het is de leukste manier om de Camargue te ontdekken."

Courses Camargaises.

Het wilde westen aan zee. Vanop afstand lijkt het omwalde Aiges Mortes op een luchtspiegeling. De kleurrijke huizen en de smalle lege straten binnen de muren doen ons denken aan een filmdecor. We doorkruisen het hele oude centrum op zoek naar de nachtelijke ‘Courses Camarguaises,’ een strijd tussen stier en mens die al sinds 1932 bestaat en waar iedereen de mond van vol heeft. Het spektakel blijkt zich net buiten de stadsmuren af te spelen. Wij geloven onze ogen niet. Een stier loopt te briezen in een vaag verlichte arena, jonge mannen met of zonder ervaring lokken hem naar zich toe en duiken dan de tribunes op om te ontsnappen aan zijn hoorns. Zij die de stier het spectaculairst uitdagen krijgen een geldprijs. Het gaat om erg lage sommen. Jonge kerels wagen hun leven voor amper 10 euro. Het heeft niks te maken met klassieke stierengevechten, waar de stieren worden gedood en de toreador een heldenstatus krijgt aangemeten. Hier zijn stieren en vechters gelijk.

Tijdens de Abrivado worden stieren door ruiters de stad in geloodst.

De echte ‘courses de cocarde’ gebeuren met professionele raseteurs die de cocarde (wit cilindertje) van tussen de hoorns moeten stelen. Vanavond mag iedereen zich in de ring wagen en net zoals de stieren proberen of het hen bevalt. Elke familie maakt een eigen tribune, die samen een arena vormen. De zitplaatsen beginnen pas hoog, want de stieren, elk kwartier een andere, gaan de uitdagers te lijf die, om te ontsnappen, in het publiek springen. Als ze aankondigen dat het de beurt is aan de kinderen denk ik dat het om een grapje gaat, maar nee, kinderen van vijf tot twaalf worden nog wat wijze raad ingefluisterd door hun ouders. De stier is gelukkig een stuk kleiner en heeft beschermers op zijn hoorns, maar als een jongetje van een jaar of tien die in het midden op een baal stro staat de hoorns, afgeschermd of niet, in zijn buik krijgt verwacht ik dat de spelen worden stopgezet. Maar niks is minder waar. Het kereltje komt juichend overeind om zijn welverdiende 10 euro halen.

Adrenaline tijdens de Bandido: stieren worden door de stad gejaagd.

Het publiek juicht mee, maar wat opvalt is dat de stieren eigenlijk de echte helden zijn en het meest worden bejubeld. Ze proberen de tribune in te springen, vliegen over hekken, proberen een kerel op hun hoorns te nemen, verpulveren tussenschotten. Soms worden er twee of drie stieren tegelijk losgelaten en rent iedereen voor zijn vel. Het werkt aanstekelijk. Voorzichtig wagen we ons ook in de ring om een beter zicht te hebben maar worden er meteen voor afgestraft wanneer een dolle stier in onze richting komt en we ons nog net door de tralies van het hek van de arena kunnen wurmen met onze camera. De mensen in Aiges Mortes zijn inderdaad een beetje gek, maar iedereen amuseert zich enorm.

Bandido: niet voor doetjes.

De courses bevallen zo goed dat we beslissen om de volgende dag terug te komen, want op het programma staan verschillende bandido’s en abrivado’s, waar de stieren door de guardians te paard de stad in en uit worden geleid. Er is niks typischer en spectaculairder in de Camargue dan deze crazy, gewaagde wedloop van stieren en paarden door de smalle straatjes in de stad, van en naar het drasland. Dranghekken bieden amper bescherming, je kan geen kant meer uit als dat brute geweld voorbij raast. Na de vierde bandido valt alles stil en horen we sirenes loeien, er is een ongeluk gebeurd met een van de ruiters en er is een stier ontsnapt. De locals halen hun schouders op: 'Hier gebeurt immers altijd wel wat.'

"De 'courses de cocarde' hebben niks te maken met klassieke stierengevechten, waar de toreador een heldenstatus krijgt. Hier zijn stieren en vechters gelijk."

Les Arnelles, een topadres in de Camargue.

Stierenmoed versus stierenvlees. Van een van de guardians horen we dat slechts 5% van de stieren geschikt is voor deze courses. Ze worden al heel klein getraind, zij die het leuk vinden gaan door, verwerven de sterrenstatus en sterven een natuurlijke dood, zij die niet geschikt zijn worden de pot ingedraaid en opgediend in de vele restaurants die stierenvlees op het menu hebben staan. De liefde voor de stier gaat dus ook een beetje door de maag. Hoezeer ze hun stieren aanbidden, stierenvlees staat op elk menu: stierenworsten, stoofpotten, zelfs stier carpaccio voor de liefhebbers. In Les Arnelles, een typisch Camargue hotel, met een uitzonderlijk goeie keuken krijgen we ook stier aangeboden.

Eten wat de pot schaft...

Aan hun table d’hôtes eet iedereen wat de pot schaft en de pot schaft niets dan lekkers. Gerald Duguet, de eigenaar zelf kookt en doet dat met heel veel liefde en kennis van zaken. Het is een van de gastronomische adresjes nabij Saintes-Maries-de-la-Mer. Bovendien is het hotel erg in trek, kunnen we ook hier paardrijden, staren de stieren ons van op de wei aan en landen de mooiste vogels in een waterplas naast onze kamer. Want Les Arnelles is ingesloten door meertjes en lagunes. Net zoals de rest van de Camargue.

"Hoezeer ze hun stieren aanbidden, de liefde voor de stier gaat ook een beetje door de maag."

Bagage: Voor onze tocht door de Camargue mochten wij van Duifhuizen koffers en tassen een reistas uitkiezen om te reviewen. De North Face Base Camp Duffel L Black/White leek ons perfect voor de vele verplaatsingen die we zouden maken per auto en per fiets. Twee dagen nadat we de tas via hun webwinkel bestelden werd hij geleverd en we waren meteen enthousiast. Deze grote, solide reistas is dan ook ideaal voor mensen die net als wij zowel avontuurlijk als luxueus reizen, want het leuke is dat we door de afneembare schouderbanden de tas in een handomdraai in een rugzak kunnen veranderen. Wij hebben er alvast een reismaatje bij.

CAMARGUE PRAKTISCH:

VERVOER:

Zowel Ryanair als Brussels Airlines vliegen op Marseille. Van daaruit kan je met een huurauto verder. Info, prijzen en vluchturen vind je op hun respectievelijke websites.

SLAPEN:

Le Mas de Peint: mooi gerestaureerde manade (1602) met 8 kamers en 3 suites op 500 hectaren grond. Zwembad in prachtige tuin. ’s Avonds vast menu.

Le Sambuc, 13200 Arles, tel.: +33 4 90 97 20 62.

Les Arnelles: Typisch hotel (16 kamers, 1 appartement), zwembad, temidden van de natuur, met een manege en een gastronomisch restaurant, principe table d’hôtes.

RD 570- Route d’Arles, 13460 Saintes-Maries-de-la-mer, tel.: +33 4 90 97 61 59.

ZEKER DOEN:

Ornithologisch Park de Pont de Gau: RN 570, Quartier Pont de Gau, 13460 Saintes-Maries-de-la-Mer.

Manege: Domaine Maguelonne: Route d’Arles, tel.: +33 4 90 97 90 56.

ETEN & DRINKEN:

El Campo: In het centrum van Saintes-Maries-de-la-Mer, iedere avond een live zigeunerband, tel.: +33 4 90 97 84 11.

La Chassagnette: In het hartje van de Camargue, hedendaags interieur, rond een mooie tuin. Alle producten zijn bio en het restaurant heeft 1 Michelin ster. Route du Sambuc, 13200 Arles.