VERSAILLES, EEN STAD WAAR MUZIEK IN ZIT

In zeven haasten naar het kasteel en weer weg, zo omschrijf je een doorsnee bezoek aan Versailles nog het best. Toeristen spoelen er vanuit Parijs bij bosjes aan, hollen recht naar het kasteel en zitten wat later alweer op de trein terug. Toegegeven, het kasteel zuigt aan als een magneet, maar Versailles is veel meer dan enkel haar 'piece de résistance'. Je hebt al gauw een weekend nodig om de historische stad voluit te ontdekken. Ik trok drie volle dagen door het epicentrum van de Franse monarchie en ontdekte er een stad waar het ongebreideld genieten is en vooral eentje waar veel muziek in zit: van Lully, Rameau en Mozart tot de Beatles en Pink Floyd, ze waren hier allemaal.

Louis XIV : alomtegenwoordig...

Hoezo Rive Gauche, Rive Droite? Ik vergeet mijn eerste bezoek aan Versailles nooit, alweer zo’n 15 jaar geleden. Ik kwam op een zonnige ochtend vanuit Parijs met de trein in Versailles toe en wandelde met de hele treinlading recht naar het kasteel dat lag te schitteren onder een felblauwe hemel. Mijn adem stokte, maar echt sprakeloos werd ik pas toen mijn blik vanop het terras over de bruisende fonteinen in de tuin de oneindigheid inschoof. Ik was verwonderd en overdonderd tegelijk. Sindsdien blijf ik terugkomen maar verder dan het kasteel en de beroemde tuin van Le Notre kwam ik nooit. Na al die jaren benieuwd om ook de stad rondom te ontdekken boekte ik een hotelkamer in de schaduw van het kasteel en ik trek drie dagen lang door het epicentrum van de Franse monarchie. Bovendien wil ik wel eens weten waarom een stad zonder rivier een Rive Gauche en een Rive Droite heeft.

Versailles is een wandelstad bij uitstek.

Mathematische stad. Als ik het stadsplan van Versailles openvouw valt mij meteen de brede Avenue de Paris op. Deze enorme laan splijt de stad in twee gelijke delen die op hun beurt nog eens worden gesplit door de Av. de Saint-Cloud en de Av. Sceaux. De drie lanen, afgeboord door dubbele rijen platanen, komen samen op het immense Place d'Armes, met links en rechts ervan de oude wijken Saint-Louis en Nôtre-Dame en wat verder weg het historische kwartier Montreuil. De mathematisch manier waarop de stad werd aangelegd maakt het oriënteren heel makkelijk. Op het Place d'Armes, een van de grootste pleinen van Frankrijk, heerst een chaotische drukte, toeristen stromen er van alle kanten toe. Ik wandel van de menigte weg langs de Rue Hoche naar het Quartier Notre-Dame, de eerste wijk die Lodewijk 14e in Versailles liet aanleggen.

Eglise Notre-Dame.

Rue de la Paroisse, zowat de winkelstraat van de wijk, wordt gedomineerd door de Eglise Notre-Dame, het was in betere tijden de parochiekerk van de koninklijke familie. Volgens de locals ben je geen echte Versaillois als je de straat in minder dan een uur afwandelt want zij komen er vooral om te socializen, iedereen praat er met iedereen. Wat verderop wandel ik het kloppende hart van de wijk in, le Marché Notre-Dame, een overdekte delicatessenmarkt die werd gebouwd door Lodewijk de 14e en gerenoveerd in de 19e eeuw. Tweemaal per week is er ook openluchtmarkt op het plein. Wie op zoek is naar ingrediënten voor een geslaagde pick-nick vind hier z'n gading. Het is dan ook geen toeval dat de markt wordt omgeven door de beste restaurants van de stad. Ik blaas er even uit op een van de vele terrasjes rondom en geniet er van een glas witte wijn en een heerlijke zomerzonnetje.

Passage de la Geôle, een intiem uithoekje.

Vanaf de markt steek ik langs het Hôtel du Baillage door naar le quartier des Antiquairs. In le Baillage, de oude prefectuur, kwam het standenverschil tijdens het Ancien Régime flagrant bovendrijven: arme misdadigers werden er opgesloten in vochtige kerkers terwijl rijke criminelen er appartementen en traiteurs op nahielden op de etages. Nu vind je er prachtige antiekwinkels en in de kelders lokt de nachtclub Les Caves du Roi Soleil vooral een trendy publiek. Ik wandel langs le Passage de la Geôle - een van de charmantste uithoekjes van de hele stad - naar de rue Rameau, naar cinéma Le Cyrano. In dit strakke gebouw dat dateert uit de tijd van de stomme films, gaven de Beatles op 15 januari 1964 hun eerste concert op het Europese vasteland, nog voor hun debuut in Parijse Olympia.

"Volgens de locals ben je geen echte Versaillois als je la rue de la Paroisse in minder dan een uur afwandelt."

Grand Canal, een oase van rust.

Spookstad. 'Een gemiddeld bezoek aan Versailles duurt ongeveer twee uur' vertelt Richard die mij door het boeiende verleden van de stad gidst. En het kan nog erger. 'Soms nemen toeristen snel een selfie voor het kasteel en vertrekken dan weer.' Richard is een spraakwaterval die de geschiedenis van Versailles met alinea's tegelijk uitspuwt. Slechts weinig mensen weten dat het kasteel over een periode van 300 jaar gebouwd werd, in de tijd van de Zonnekoning was het lang niet zo groot als nu. Het oorspronkelijke domein, het jachtslot van Lodewijk 13e, was met 6500 ha. dan weer wel groter. Als we door de zonovergoten tuin wandelen is het er behoorlijk druk. Maar 800 ha. is nog altijd groot genoeg om je niet bevangen te voelen. Onder de bomen langs het Grand Canal zitten mensen te pick-nicken, op het water dobberen witte roeibootjes langs elkaar en in de vele perkjes in de tuin lopen mensen vlot af en aan. Richard wijst naar de dubbele rijen bomen langs de paden: 'Als de koning door de tuin wandelde volgden zijn lakeien discreet tussen de rijen door om hem snel op z'n wenken te kunnen bedienen'.

De imposante spiegelzaal.

In het Grand Trianon en het Petit Trianon - twee notoire lustoorden in de tuin - werden de koningen door hun respectievelijke maîtressen al even discreet op hun liederlijke wenken bediend. Marie-Antoinette trok zich dan weer gretig terug in haar Hameau de la Reine. 'Ze had de pest aan het protocol en creëerde hier een landgoed met boerderijtje, ze molk zelf de koeien en schapen' lacht Richard. De tuin van Versailles is de grootst aangelegde tuin ooit en maakte landschapsarchitect Le Brun wereldberoemd. In het immense kasteel wandelen we volop door de grandeur van de Franse absolute monarchie. 'In z'n beste dagen woonden hier duizenden mensen, meestal bedienden van de hofhouding'.

Louis XIV.

De grote publiekstrekkers zijn de slaapkamers van de koning/koningin en de grote spiegelzaal. 'Na de revolutie werd Versailles een echte spookstad' besluit mijn gids 'en toen het 1837 een nationaal museum werd was het kasteel al 40 jaar onbewoond'. Versailles bloeide weer op in de 19e eeuw toen de Parijse bourgeoisie er zich kwam vestigen. Voor ik afscheid neem wil ik nog van Richard weten hoe dat nu eigenlijk zit met die befaamde rive gauche en rive droite. Hij lacht en legt uit: 'de Avenue de Paris was ooit de grootste en breedste laan ter wereld en deelt de stad op in twee delen, een linker - en een rechteroever'.

"In het Grand Trianon en het Petit Trianon werden de koningen door hun maîtressen discreet op hun liederlijke wenken bediend."

De zon is nooit ver weg in Versailles.

De muzikale erfenis van de Zonnekoning. Het mooie weer lokt mij al vroeg de straten in, want ik hou ervan om een stad te zien ontwaken. Op de anders poepdrukke Av. de Paris is nog geen ziel te bekennen, behalve dan bij het Hôtel des Menus-Plaisirs, waar muzikanten druk af en aan lopen, ik glip nieuwsgierig mee naar binnen. Het orkest van het Centre de Musique Baroque Versailles komt er repeteren, een ensemble dat zich helemaal toespitst op oude muziek. En van barokmuziek weten ze alles in Versailles. Ik maak er een praatje met een van de cellisten die mij de hele opzet een beetje toelicht. 'Wij houden ons vooral bezig met het restaureren van oude partituren en het uitvoeren ervan,' zegt hij. Kunst, en vooral muziek en dans, lagen Lodewijk 14e - die zelf een danser was - heel nauw aan het hart. In 1661 richtte hij de Académie Royal de Danse op en acht jaar later de Académie Royal de Musique die later versmolten. Grote namen als Lully, Rameau en later Gluck sloofden zich uit voor de pleziertjes van het hof, maar ook minder bekende componisten deden dat. 'Ook Mozart was hier ooit. In januari 1764 gaf het zesjarige wonderkind een orgelconcert voor Lodewijk 15e in la Chapelle Royale.' Omdat ik zelf een fervent liefhebber van barokmuziek ben, kocht ik ruim op voorhand een kaartje voor een uitvoering van Lully's 'Amadis' in de Opéra Royal de Versailles. Het was alweer Lodewijk 14e die de opdracht gaf voor de bouw van de opera, maar hij werd pas voltooid in 1770 tijdens het bewind van Lodewijk 15e. 's Avonds geniet ik er van een onvergetelijke voorstelling en het vraagt maar weinig verbeelding om mij enkele eeuwen terug in de tijd te wanen. De zwierige melodieën van Lully, de perfecte akoestiek en het magische decor zorgen onafgebroken voor kippenvel. Barok ten voeten uit en een avond om nooit te vergeten.

"Grote namen als Lully, Rameau en Gluck sloofden zich uit voor de pleziertjes van het hof, maar ook minder bekende componisten deden dat."

Potager du Roi, een koninklijke moestuin

Een koninklijke moestuin. Als ik door het quartier Saint-Louis wandel vind ik geen spoor meer terug van het middeleeuwse centrum dat het ooit was, Lodewijk de 14e liet het helemaal platgooien. Net als in z'n evenknie, quartier Notre-Dame, domineert ook hier een kerk de buurt, de cathédrale Saint-Louis. Vanaf de kathedraal hoef ik maar de rue du Maréchal Joffre over te steken naar een van de mooiste plekken van de stad , le Potager du Roi. Lodewijk 14e liet de 9 ha. grote tuin in 1678 aanleggen om de koninklijke dis van fruit en groenten te voorzien. Appelen, peren en abrikozen maar ook vijgen en meloenen werden er gekweekt en naar verluid was de koning dol op asperges. Hij vroeg vaak het onmogelijke van z'n tuiniers, zoals zomergroenten in de winter en fruit, liefst zo exotisch mogelijk. Hij eiste ook steeds primeurs. In de potager werkte men zich dan ook flink uit de naad. De tuin is een lust voor het oog en ik wandel er langs fruitbomen die in de meest kunstige vormen werden gesnoeid. Vanaf de fontein in de centrale carré geniet ik van het mooiste uitzicht op de goed onderhouden Franse tuin die nog jaarlijks 30 ton fruit en 20 ton groenten voortbrengt.

La Salle du Jeu de Paume.

Aan de oostkant scheidt een reusachtig ijzeren hek le potager van het Pièce d'eau des Suisses, het lijkt wel of de mooiste plekjes in de wijk aan elkaar werden geregen. Het Pièce d'eaux des Suisses dankt zijn naam aan de Zwitserse gardes die het 13 ha. grote meer in 1679 hebben uitgegraven. Vandaag is het een groene oase waar je ongestoord kan fietsen, wandelen, zonnebaden en pick-nicken langs de oevers van het artificiële meer. Ook quartier Saint-Louis heeft z'n bruisende ader, la rue de Satory. In de autovrije straat kan je lekker uitblazen op een van de vele terrasjes, ook restaurants vind je er volop. Ik kom er op adem van mijn lange wandeling met een glaasje pastis, mijn favoriete drankje bij warm weer. Op de terugweg naar het hotel loop ik nog langs la Salle du Jeu de Paume, de sportzaal van Lodewijk 14e. Jeu de Paume is de oerversie van tennis, een spel waar de Zonnekoning dol op was. De zaal speelde een cruciale rol in de aanloop naar de revolutie, werd in 1882 een museum en maakt deel uit van de Itinéraire des Droits de l'Homme, een historisch parcours dat je in Versailles kan afwandelen.

"Zomergroenten in de winter en exotisch fruit: Lodewijk XIV vroeg vaak het onmogelijke van z'n tuiniers."

Het Apollobassin bij zonsondergang.

Mythologie meets high tech. Op mijn laatste avond in Versailles trek ik naar Les Grands Eaux Nocturnes, een evenement dat ik volgens de hoteluitbater niet mag missen. Onderweg naar het kasteel trekt een kleine pancarte aan het conservatorium mijn aandacht, het verwijst naar de twee concerten van de rockgroep Pink Floyd in 1988 op Place d'Armes. Een vloek rolt over mijn lippen, er zijn zo van die dingen waar je maar al te graag was bij geweest. Maar aan muziek is er gelukkig geen gebrek in Versailles, in de spiegelzaal van het kasteel word ik meteen getrakteerd op live barokmuziek mèt dans, ik heb de stemming meteen te pakken. Als ik wat later de tuin in wandel ben ik niet alleen, er hangen intussen duizenden mensen rond en de sfeer is relax en gezellig. De bosquets zijn kleurrijk in scène gezet en overal klinkt barokmuziek. Ik loop er van de ene verbazing in de andere. Het Bosquet des Trois Fontaines - ooit door Lodewijk 14e zelf ontworpen - is omgetoverd tot een feeëriek decor. Net als La Salle de Bal waar de Zonnekoning ooit zelf nog danste en waar een beroemde scène uit de film Le Roi Dance werd gedraaid.

Pure magie op les Grand Eaux Nocturnes.

In Bosquet de la Colonade trekken laserstralen en rook een mystieke waas rond het Saturnusbeeld en het lijkt of ik er naar een imaginaire wereld word geflitst: mythologie meets high tech, op de frivole tonen van Franse barok. Ik begin alle voeling met de werkelijkheid te verliezen en als de zon wegschuift achter het Apollobassin en de hemel oranjerood kleurt voel ik de spanning stijgen. Dan volgt de apotheose met een spetterend vuurwerk dat losbarst onder de luide intro van Lully's 'Te Deum'. Ik voel het haar op mijn armen overeind komen en mijn adem stokt even. Voor de tweede avond op rij geniet ik van een wondere wereld die niet meer bestaat, behalve dan in mijn stoutste dromen. Het is de perfecte afsluiter van een zalig weekend dat me nog lang zal bijblijven.

"Laserstralen en rook trekken een mystieke waas rond een Saturnusbeeld, het lijkt of ik er naar een imaginaire wereld word geflitst."

VERSAILLES PRAKTISCH:

Vervoer: Wij reden naar Versailles met Voyages-sncf.com dé hogesnelheids treinspecialist van Europa. Dankzij hun nieuwe dienst 'Prijskalender' kunnen reizigers met een blik in real-time de beste prijzen van treinreizen tot wel drie maanden voor vertrek bekijken.

Info over Frankrijk: be.france.fr/nl

Toeristische Dienst Versailles: www.versailles-tourisme.com

NIET TE MISSEN:

Versailles Festival: jaarlijks muziekfestival op diverse locaties in en rond het kasteel waarin vooral barokmuziek centraal staat, met gereputeerde orkesten, dirigenten en solisten. Editie 2014 -van 23 mei tot 12 juli: www.chateauversailles-spectacles.fr

Les Grandes Eaux Musicales: ontdek de verschillende bosquets in de tuin van het kasteel met hun fonteinen die dansen op het ritme van barokmuziek. Van 5 april tot 26 oktober 2014, betalend: www.chateauversailles-spectacles.fr

Les Grandes Eaux Nocturnes: proef magie in de tuinen van Lodewijk 14e met magisch geënsceneerde bosquets, frivole barokmuziek en een spetterend vuurwerk als apotheose. Van juni tot september 2014, telkens op zaterdag: www.chateauversailles-spectacles.fr

Voor de exacte data van de 3 bovenstaande evenementen raadpleeg je best eerst de websites want er zijn enkele uitzonderingen op de openingstijden.

Académie du Spectacle Equestre: Artistiek directeur en regisseur Bartabas stak de paardenspektakels die al bestaan sinds Lodewijk 14e in een modern jasje, hij laat zelfs paarden dansen op barokmuziek en stukken van hedendaagse componist Phillipe Glass: www.acadequestre.fr

ETEN & DRINKEN:

Chocolatier Au Roi Soleil in de rue de la Paroisse die je naar binnen zuigt, koninklijke pralines en heerlijke chocolade.

Goede restaurants vind je volop rond de Marché Notre-Dame (rive droite) en de rue de Satory (rive gauche). Ik at in Les Trois Marches, een gastronomisch restaurant in de rue de Satory met een inventieve Franse keuken en Le Saint-Julien, een uitstekende bistro met faire prijzen en goede wijnkaart.

Sterrenliefhebbers kunnen hun hartje ophalen bij Gordon Ramsay au Trianon op de boulevard de la Reine.

Restaurant Lenôtre: de beroemde Parijse delicatessenzaak heeft een filiaal in La Cour des Senteurs, zoet of zout, uitgebreid of een snelle hap, maar dan wel haute gamme.